Wat is risicokapitaal? 

Niet voor elke financieringsbehoefte kan een onderneming terecht bij de banken. Soms is het risico te hoog of zijn er te weinig waarborgen voorhanden. In dit geval is risicokapitaal misschien een optie. Risicokapitaal wordt verstrekt via een tijdelijke aandelenparticipatie, een achtergestelde lening of via de intekening op een obligatielening (al dan niet converteerbaar) die door de onderneming wordt uitgegeven. Deze financieringsvorm verstevigt het eigen vermogen.

Risicokapitaal wordt verstrekt door risicokapitaalverschaffers: durfkapitaalfondsen of investeringsfondsen. Zij financieren steeds tijdelijk (verschil met een holding!). Omdat risicokapitaalverschaffers blootgesteld zijn aan het risico van de onderneming, investeren zij in ondernemingen die zeer sterk kunnen groeien en een hogere dan gemiddelde rendabiliteit kunnen realiseren ter compensatie van het risico. Meestal berekenen de risicokapitaalverschaffers hun verwacht rendement op basis van de verwachte meerwaarde bij verkoop van hun aandelen. Meestal stappen zij in de onderneming voor 3 tot 7 jaar.

Naast kapitaal bieden de meeste risicokapitaalverschaffers ook managementondersteuning: strategisch, operationeel en financieel advies gebaseerd op ervaring in andere ondernemingen. Daarnaast beschikt een risicokapitaalverschaffer over een uitgebreid netwerk van contacten waarop de onderneming een beroep kan doen. 

Het verschil tussen private equity en venture capital 

In veel media wordt risicokapitaal opgedeeld in ‘private equity’en 'venture capital'. Zowel bij private equity als bij venture capital wordt risicodragend vermogen, afkomstig van beleggers, geïnvesteerd in niet-beursgenoteerde ondernemingen. Een venture capitalist, VC of durffonds is echter actief in het meer risicovolle segment van de markt: zij verstrekken kapitaal aan startups en scale-ups. Een fonds actief in private equity richt zich op mature en grotere bedrijven waar minder risico’s aan verbonden zijn.

Ben jij klaar voor risicokapitaal?

Niet elke onderneming kan echter een beroep doen op deze vorm van financiering. Je moet als onderneming over bepaalde kenmerken beschikken en bereid zijn om externe investeerders toe te laten. 

• Voldoende groeipotentieel: de onderneming moet over een aantrekkelijk product of dienst beschikken waarvoor er een markt met een groeipotentieel bestaat. Definieer het ‘Unique Selling Proposition’ (USP) van je dienst of product waarvoor je financiering zoekt!;
• Goed managementteam: de leiding van het bedrijf moet in handen zijn van bestuurders met kennis van zaken en met ervaring;
• Organisatiestructuur: de organisatiestructuur moet een vertegenwoordiger van een risicokapitaalverschaffer kunnen toelaten. Complexe structuren met weinig duidelijkheid over de aandeelhoudersstructuur schrikken risicokapitaalverschaffers af;
• Investeringsstructuur: de investeringsovereenkomst moet beide partijen tevredenstellen en moet voldoende rendement voor de risicokapitaalverschaffer kunnen opbrengen;
• Exit plan: een risicokapitaalverschaffer wil een duidelijk beeld over de exit mogelijkheden vóór ‘de beslissing tot investeren’ genomen wordt;
• Andere belangrijke criteria zijn: technische of commerciële opportuniteiten, strategische partnerships en een aantrekkelijke operationele structuur.

Het belang van een businessplan

Bij de beoordeling van een aanvraagdossier is het businessplan een belangrijk document. Het businessplan moet de risicokapitaalverschaffer overtuigen dat de onderneming de vooropgestelde doelstellingen zal realiseren. De activiteit van de onderneming, de doelstellingen en de manier waarop deze zullen worden bereikt, moeten worden verduidelijkt in een businessplan.

Maak gebruik van de Gids voor het opstellen van een ondernemingsplan om je ondernemingsplan op te maken en/of doe beroep op het traject FINMIX van Agentschap Innoveren & Ondernemen, waarbij een panel van specialisten waardevolle feedback geeft over de meest aangewezen financieringsmix voor je project.

Wie verstrekt risicokapitaal?

Op de risicokapitaalmarkt zijn verschillende spelers actief.

Business Angels

Een business angel (BA) is een particulier (meestal (ex)-ondernemers) die een deel van zijn of haar persoonlijke vermogen investeert in een start-up of scale-up. De financieringsbedragen zijn kleiner dan bij de andere fondsen. Ben je op zoek naar risicokapitaal? Dan onderzoek je best eerst de financieringsmogelijkheden via BA’s vooraleer de stap te zetten naar een durffonds.

Business Angels Netwerken (BAN's) zijn netwerken die business-angels groeperen die bereid zijn om te investeren in bepaalde projecten. Deze netwerken investeren niet maar bemiddelen de BA en onderneming.

Investeringsfondsen opgericht door de overheid

Deze fondsen richten zich meestal tot een bepaalde doelgroep. Zij verwachten een zelfde rendement als de private spelers, maar richten zich vaak op doelgroepen die minder aantrekkelijk zijn voor de private markt vanwege de zeer hoge risico’s of waar de participatie wordt genomen om strategische redenen ipv het rendement.

Private risicokapitaalverschaffers

Bij deze spelers kan een opsplitsing worden gemaakt tussen:

• De algemene risicokapitaalverschaffers: de investeringsportefeuille van deze fondsen wordt verdeeld over uiteenlopende sectoren. Meestal hebben zij geen sectorale voorkeur. Voorbeelden van deze maatschappijen zijn de dochters of afdelingen van bankgroepen. Deze maatschappijen zijn eerder financiële partners voor de onderneming. Zij verstrekken ook meestal private equity waar de risico’s beperkter zijn.  
• De gespecialiseerde fondsen: deze maatschappijen richten zich tot de sectoren waarin zij ervaring hebben. Deze durffondsen wensen dikwijls ‘hands on’ mee te bouwen aan de onderneming en hebben specifieke knowhow in huis. 

Equity crowdfunding

Ook equity crowdfunding is een vorm van risicokapitaal. Meer informatie over deze financieringsvorm kan je raadplegen in de rubriek Crowdfunding.

Wie is actief in Vlaanderen?

In de rubriek Overzicht risicokapitaalverschaffers kan je een databank met filters raadplegen met het aanbod van risicokapitaalverstrekkers in Vlaanderen. 

Dakfondsen

Zowel op Vlaams, Belgisch als op Europees niveau wil men de durfkapitaalsector verruimen via het systeem van dakfondsen (investeringsfondsen die deels met openbare middelen, investeren in andere fondsen die op hun beurt durfkapitaal investeren in ondernemingen).

PMV Fondsinvesteringen

Op Vlaams niveau voorziet PMV Fondsinvesteringen in het ter beschikking stellen van risico- en groeikapitaal via onafhankelijke fondsen. Zo investeert PMV samen met andere, private investeerders (‘limited partners’) in investeringsfondsen beheerd door onafhankelijke fondsbeheerders (‘general partners’). Het zijn deze fondsen die risicokapitaal dan wel groeikapitaal verschaffen aan resp. start-ups & scale-ups en kmo’s. Op deze manier activeert PMV Fondsinvesteringen het beschikbare risico- en groeikapitaal in Vlaanderen en kunnen de investeringsmiddelen aanzienlijk toenemen teneinde de ‘first equity gap’ van start-ups en de ‘second equity gap’ van scale-ups te dichten en het groeitraject van kmo’s te ondersteunen. Meer informatie op de website van PMV Fondsinvesteringen.

Belgian Growth Fund

Op federaal niveau werd een groot dakfonds gelanceerd door FPIM ( Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij). PMV en BNP Paribas Fortis beheren dit dakfonds. Door ruimere middelen ter beschikking te stellen, wil het Belgian Growth Fund de financiële slagkracht van Belgische groeibedrijven versterken. Deze bedrijven, die garant staan voor een belangrijke innovatiekracht en extra werkgelegenheid, zullen aldus op Belgisch grondgebied kunnen blijven, van hieruit aangestuurd worden en zich internationaal ontwikkelen vanuit België.
Dit dakfonds investeert niet rechtstreeks in groeibedrijven, maar via fondsen die op hun beurt in groeibedrijven investeren. Op deze manier kan een heel gespreide portefeuille worden opgebouwd die de interesse van een breed gamma investeerders zal opwekken vanuit diversificatieperspectief. Het fonds haalde € 312 miljoen op bij institutionele investeerders zoals AG Insurance, Belfius Insurance, Ethias, KBC Insurance, VDK Spaarbank & Crelan, alsook bij kapitaalkrachtige individuen en de opstartende partners FPIM, PMV en BNP Paribas Fortis.
Het Belgian Growth Fund wil voornamelijk investeren in fondsen met een fondsgrootte van € 200 tot 300 miljoen, waarbij het dakfonds dan zelf ca. € 15 tot 25 miljoen bijdraagt. Zij investeerde reeds in een 15-tal fondsen.

Meer informatie op de website van Belgian Growth Fund.

Europese initiatieven

Om de toegang tot risicokapitaalfinanciering voor ondernemingen te vergemakkelijken participeert het Europees Investeringsfonds (EIF) ook in Venture Capital fondsen actief in de Europese Unie die zich richten tot bepaalde doelgroepen. Hiervoor creëert ze specifieke financieringsprogramma’s waarop de private risicokapitaalmarkt gedurende een bepaalde periode kan intekenen. 
Zo werd in februari 2023 een nieuw dakfonds opgericht, het European Tech Champions Initiative (ETCI), waarmee in veelbelovende Europese technologiebedrijven kan worden geïnvesteerd. Het doel van dit Europese dakfonds is om te investeren in fondsen die op hun beurt investeren in scale-ups die meer dan € 50 miljoen willen ophalen. ETCI heeft zelf € 3,75 miljard ter beschikking (waarvan € 25 miljoen vanuit PMV) en wil hiermee investeren in fondsen met een fondsgrootte van € 1 miljard of meer. Zij draagt zelf hierin € 100 miljoen tot € 400 miljoen bij in dat fonds. Hiermee wil ETCI een antwoord bieden op de financieringsachterstand in Europa ten opzichte van Amerikaanse en Aziatische investeerders voor grote kapitaalbehoeften van veelbelovende Europese technologische bedrijven.
Bijkomende info over ETCI kan je nalezen op www.eif.org/etci/about-etci/index.htm. 

Meer informatie over de werkwijze van EIF inzake risicokapitaal en de specifieke programma’s kan je vinden op de website What we do > Equity products > Venture capital.

Ook interessant

Je bent op zoek naar nog meer informatie over venture capital of durfkapitaal?

Nuttige websites

www.bva.be: De Belgian Venture Capital & Private Equity Association is een ledenorganisatie die het merendeel van de private risicokapitaalverschaffers in België vertegenwoordigt. Hier kan je ook een aantal interessante publicaties terugvinden.

www.investeurope.eu: Dit is de ledenorganisatie die de Europese 'private equity' en 'venture capital' sector vertegenwoordigt en promoot. Je ken er o.m. de ledenlijst raadplegen (zowel risicokapitaalverschaffers, als financiële adviseurs, academische instellingen en niet-gouvernementele organisaties).

ec.europa.eu/investeuportal: InvestEU is het nieuwe Europese investerings- en financieringsprogramma voor de periode 2021 tot 2027. Het programma bestaat o.m. het InvestEU-portaal, een platform waar initiatiefnemers van projecten in contact kunnen komen met investeerders over de hele wereld. Initiatiefnemers kunnen in dit portaal informatie over hun project uploaden zodat het kan worden bekeken door investeerders die op zoek zijn naar investeringsmogelijkheden.

Vlaio.be/FINMIX:  Finmix is een traject van VLAIO dat aan de ondernemer de mogelijkheid biedt om zijn project voor te stellen aan een panel van experten die advies geven over de meest aangewezen financieringmix. De focus ligt op alternatieve financiering en op het samenstellen van de meest aangewezen financieringsmix.

Andere risicokapitaalinitiatieven

• Flanders Future Techfund: Dit fonds is een early stage financieringsfonds dat wordt beheerd door PMV en dat wil inspelen op de financieringsnoden van vroege technologie-initiatieven van de SOC’s, universiteiten en Vlaamse speerpuntclusters, en ook van private partijen. Met de investeringen wil het Flanders Future Techfund inzetten op de valorisatie van technologie die door Vlaamse bedrijven is ontwikkeld, met bijzondere aandacht voor de speerpuntdomeinen Zorg en welzijn, Digitale transformatie en Klimaat & Duurzaamheid. Het Flanders Future Tech Fund heeft een fondsgrootte van € 75 miljoen en kan financieringen aangaan van € 0,5 tot 5 miljoen.
• Welvaartsfonds: Dit fonds ondersteunt veelbelovende, innoverende scale-ups en groeibedrijven die kampen met een financieringsnood en geeft hen net die extramiddelen die nodig zijn om een versnelling hoger te schakelen of terug aan te knopen met groei. Het Welvaartsfonds focust op drie types financieringen die de balans kunnen verstevigen en de groei kunnen ondersteunen: kapitaal, quasi-kapitaal en achtergestelde leningen. De investeringsbedragen kunnen schommelen van € 1,25 tot 20 miljoen, afhankelijk van de noden van het bedrijf. Omdat het Welvaartsfonds een uitgebreid partnernetwerk heeft, zijn er ook oplossingen mogelijk voor transacties groter dan € 20 miljoen.
• Transformatiefonds: Ook de federale regering neemt via de opstart van een Transformatiefonds de handschoen op. Via dit fonds dat nog in de kinderschoenen staat, zullen bedrijven met 5 of meer werknemers, (achtergestelde) leningen kunnen aangaan of kan de overheid minderheidsaandeelhouder worden. 
• The Big Score: The Big Score is een internationaal venture capital & corporate innovation sourcing B2B event. Dit event laat je kennis maken met vernieuwende oplossingen van start-ups en scale-ups voor de bedrijfsuitdagingen van vandaag. Ook heel wat internationale risicokapitaalverschaffers zijn op dit event aanwezig. Meer informatie vind je op thebigscore.eu.

Meer informatie?

Neem dan contact op met de bedrijfsadviseurs van VLAIO via info@vlaio.be.