Transitie naar circulaire economie door samenwerking
De omslag naar een circulaire economie is één van de speerpunten binnen de Green Deal van de Europese Commissie. De manier waarop we met onze grondstoffen, materialen en producten omgaan heeft immers een grote impact op ons klimaat. Het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 en de beleidsnota Economie, Wetenschap, Innovatie en Industrie bevestigen het belang van de transitie naar een circulaire economie. Dit om de Vlaamse economie ‘future proof’ te maken met cruciale aandacht voor strategische onafhankelijkheid inzake technologieën, sectoren en grondstoffen. Nieuwe geopolitieke uitdagingen versterken deze noodzaak. Het uitgangspunt blijft onze samenleving beter te voorzien in behoeften aan grondstoffen en water en welzijn te maximaliseren met een kleinere ecologische voetafdruk.
Vlaanderen heeft de ambitie om te evolueren naar een circulaire economie. Het Vlaams Energie en Klimaatplan stelt de ambitie voorop om onze materiaalvoetafdruk tegen 2030 met 30% te verminderen en om onze broeikasgasuitstoot tegen 2030 met 35% te verminderen.
Living Labs
Voor het aanpakken van systemische uitdagingen zijn geen kant-en-klare oplossingen beschikbaar. Vlaanderen onderschrijft een transformatief innovatiebeleid. Hierbij worden innovatieve oplossingen en technologie ingezet om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan zonder aan welvaart in te boeten.
Living labs zetten in op het initiëren van transformaties binnen een waardeketen en een ecosysteem, om impact te creëren bij een brede groep actoren. Daarbij krijgen partnerschappen de ruimte en ondersteuning om nieuwe systeemoplossingen uit te werken en uit te testen, binnen een flexibel kader waarin co-creatie en iteratie voorop staan. De living labs dragen op die manier bij aan de transitie naar een circulaire economie en duurzame samenleving. De werking van een living lab vertrekt van de Theory of change. Daarbij worden duidelijke doelen vooropgesteld die het consortium wil bereiken binnen het project. Aan de hand van die doelen wordt bepaald welke tussenstappen en/of condities nodig zijn om die doelen te bereiken. Aan de hand van die tussenstappen en condities wordt dan bepaald welke acties en activiteiten nodig zijn om deze te creëren.
Oproep 2025
De omslag naar een circulaire economie vereist een aanpak waarbij wordt ingezet op het ondersteunen van brede consortia die systemische knelpunten en uitdagingen onderzoeken en proberen op te lossen. De voorbije jaren werden er veel middelen geïnvesteerd in het ondersteunen van dergelijke living labs. De oproepen uit 2022 en 2023 waren hiervoor de grootste impuls.
Alle lopende living labs ronden hun werking eind 2025, begin 2026 af. Vanuit de vooropgestelde uitdagingen werden verschillende aanpakken onderzocht en oplossingen ontwikkeld. Het uiteindelijke resultaat zal pas vanaf eind 2025 bekend zijn. Deze consortia hebben een sterke dynamiek gecreëerd waarbij onder andere een stevige kennisbasis werd gelegd. Door die grondige kennisopbouw hebben ze zicht gekregen op mogelijk bijkomende noodzakelijke impulsen en hefbomen. Vaak is er echter binnen de context van het lopende living lab geen ruimte meer om deze bijkomende acties uit te werken. Met een kleine impuls kunnen deze bijkomende activiteiten wezenlijke oplossingen creëren die bijdragen tot de omschakeling naar een circulaire economie.
Deze oproep richt zich op die extra hefbomen om de kansen op implementatie en opschaling van de resultaten te verhogen. Dit via een aantal gerichte acties die in het living lab niet aan bod konden komen.