Turnhout boekt succes met integrale aanpak kernversterking
Het stadsbestuur van Turnhout heeft verschillende stappen ondernomen om de uitdagingen van armoede, demografische veranderingen, beeldkwaliteit, leegstand en verschraling van het aanbod in de stad aan te pakken. Sinds 2020 ontwikkelt Turnhout een doordacht maatregelenpakket op basis van een duidelijke visie. Met deze visie onderschrijft de stad dat een geïntegreerde benadering noodzakelijk is om de kern te versterken volgens de principes van de bedrijvige kern: waar het goed wonen, werken, leven en vertoeven is.
Instrumentenmix geeft uitvoering aan visie
Veerkrachtig stadshart
Met financiële steun in kader van de éénmalige subsidieoproep ‘Veerkrachtige steden na corona’ (Agentschap Binnenlands Bestuur) wil het stadsbestuur gelijktijdig inzetten op de verblijfskwaliteit en de uitstraling van buurten, sociale verbondenheid, armoedebestrijding en een krachtig economisch programma dat de lokale handelaars versterkt. Naast het economische aspect wil de stad ook meer ontmoeting stimuleren in het focusgebied. Zo komt er een nieuw multifunctioneel ontmoetingshuis (De Globetrotter) en wordt de werking van het bestaand buurthuis ’t Geburt verder uitgebouwd. Maar ook bij de heraanleg van het publiek domein ligt de focus vooral op elkaar ontmoeten en het creëren van groene ruimtes tussen de woonblokken.
Richtlijnen Stadshart
Kansen voor groeiende diversiteit handelsaanbod
Om de leefbaarheid van de handelsstraten in het stadshart te kunnen garanderen, wil het stadsbestuur graag een diversiteit aan handelstypes voorzien. Om de trend van afnemende diversiteit in handelstypes in bepaalde straten tegen te gaan, heeft het stadsbestuur een specifieke beleidsvisie uitgewerkt. Er werd een richtlijn opgesteld die ruime aandacht besteedt aan de beeldkwaliteit en een tijdelijke stop voor bepaalde types van winkels in het stadshart stipuleert.
Beeldkwaliteit
Een belangrijke factor om de binnenstad als aangenaam en leefbaar te ervaren, is de beeldkwaliteit. Het gaat onder meer om het uitzicht van de winkelstraten, de kleurstijlcombinaties, bouwhoogtes, normen voor winkelpanden, gevelafwerking en publiciteit. Met het beeldkwaliteitsplan schetst de stad een kader voor (her)ontwikkelingsprojecten van zowel gebouwen als het publiek domein.
Afbakening stadshart Turnhout
Turnhout heeft sinds 2000 een afgebakend kernwinkelgebied en een winkelgroeigebied. Doorheen de jaren werden in dat gebied verschillende maatregelen toegepast, gaande van subsidies tot stedenbouwkundige richtlijnen. Minimaal bij de start van elke nieuwe legislatuur worden die geëvalueerd en eventueel bijgestuurd. De huidige afbakening van het stadshart bevat drie zones. Voor elk van de zones zijn er specifieke stedenbouwkundige richtlijnen opgesteld:
- Het kernwinkelgebied
- De overgangszone
- De aanloopstraten
De laatste wijziging werd goedgekeurd op 13/11/2023. Ten opzichte van de vorige afbakening werden een aantal zones gelegen aan de rand van het kernwinkelgebied omgezet naar aanloopstraat. Hierdoor worden de invullingsmogelijkheden van de panden in die zones vergroot.
Uitgebreid premiereglement per zone
Door de kwaliteit en uitstraling van de beschikbare handelspanden te verbeteren, zullen nieuwe handelsactiviteiten aangetrokken worden. Om eigenaars financieel een duwtje in de rug te geven voorziet de stad premies voor eigenaars die werken aan bestaande handelsruimtes en gevelrenovaties laten uitvoeren. Ook eigenaars die hun panden toegankelijk maken voor werken en wonen boven de handelsruimte kunnen een subsidie van de stad bekomen. Ook extra inspanningen rond duurzaamheid worden beloond. In de overgangszones en aanloopstraten wordt bijkomend ondersteuning geboden om handelspanden die leeg (dreigen te) staan, te herbestemmen tot woonruimten. Deze omvormingen zijn niet wenselijk in het kernwinkelgebied. Renovaties of herontwikkelingen moeten kwalitatief gebeuren, zeker als er een combinatie gemaakt wordt met wonen. Wie bijvoorbeeld een subsidie wil voor wonen boven winkels moet er rekening mee houden dat het stadsbestuur een maximale huurprijs, gebaseerd op het aantal slaapkamers, zal opleggen.
Actief beleid
Naast de in steen gebeitelde instrumenten en premies blijkt de sleutel tot succes ook te liggen bij het opnemen van een proactieve rol als stad en een intensieve dienstverlening te voorzien. De stad voert een actief beleid en blijft ook toekomstgericht niet bij de pakken zitten.
Proactieve rol stad Turnhout
Zo contacteert de stad zelf eigenaars van handelspanden. Panden met aandachtspunten rond leegstand of beeldkwaliteit krijgen prioriteit. Via persoonlijke gesprekken krijgen de eigenaars informatie over het beschikbare ondersteuningsaanbod.
Vanuit de recente evaluatie hebben we voor onszelf een leerpunt geformuleerd, met name dat het loont om eigenaars herhaaldelijk te contacteren. Vooral eigenaars die zelf niet in Turnhout wonen en er weinig komen, hebben vaak nog maar weinig voeling met hun pand of met de problemen die ontstaan rond de kwaliteit of leegstand ervan. Bij dossiers die moeizaam opstarten, is het essentieel om te volharden in onze pogingen om eigenaars mee te krijgen.
Tegelijk stimuleert Turnhout ondernemers om economische activiteiten te ontplooien in het stadshart door te anticiperen op hun vragen naar geschikte ruimtes. Dit proactief leegstandsbeheer loopt samen met subsidies en incentives van VLAIO. Concrete realisaties van deze inspanningen zijn Vita Concept Store, Jacob’s Concept Store en de Gustaafsite.
Intensieve dienstverlening
Om de beeldkwaliteit van de panden in het stadshart te verbeteren kan een pandeigenaar vrijblijvend advies inwinnen van een kwaliteitskamer. Een architect onderzoekt dan wat het potentieel is van een handelspand en de eigenaar krijgt aanbevelingen over een mogelijke herontwikkeling. Deze optie wordt vooral benut voor panden die al geruime tijd leegstaan en waarbij een nieuwe bestemming complex is. Recent werd deze kwaliteitskamer uitgebreid met bureaus van interieurarchitecten. Terwijl in de eerste fase advies werd gegeven rond het potentieel van een handelspand, kan er nu ook expertise worden gedeeld omtrent uitstraling en interieur.
Bij een evaluatie na het eerste jaar leek het alsof de onderbouwde adviezen en mogelijke premies niet altijd volstonden om eigenaars over de streep te trekken om effectief te starten met een herontwikkeling. Na tweeënhalf jaar blijkt echter dat sommige eigenaars uit de beginperiode alsnog geneigd zijn om verdere stappen te zetten en dat ze dus louter meer tijd nodig hadden om de nodige afwegingen te maken.
Leegstandsheffing is essentieel component
Met zijn stimulerende beleid bereikt het stadsbestuur een belangrijk aandeel van de panden in het stadshart. Essentieel echter is het complementaire heffingenbeleid om ook de resterende leegstand en verwaarlozing aan te pakken. Handelspanden worden nauwgezet opgevolgd en bij langlopende problemen worden belastingen opgelegd. De doelstelling daarvan is vooral om eigenaars alsnog te motiveren om stappen te ondernemen en hun pand te renoveren of herontwikkelen.
Toekomstmuziek
In sommige gevallen blijkt een pand moeilijk te activeren via incentives of heffingen. Het gaat doorgaans over complexe situaties met een veelheid aan bepalende factoren. Ook deze uitdaging gaat het stadsbestuur van Turnhout niet uit de weg. Ze onderzoekt momenteel welke vastgoedmodellen met de stad als actieve partner een uitweg kunnen bieden.
Stimulans via subsidies
Subsidies en ondersteuningsmaatregelen zorgen vaak voor een bijkomende of essentiële stimulans om bepaalde projecten op te starten. Turnhout deed zo onder meer beroep op een aantal subsidies via VLAIO:
- Oproep 'Premiestelsels kernwinkelgebied' waarbij VLAIO cofinanciering aanbiedt voor gemeentelijke subsidies (bijvoorbeeld voor verfraaiingswerken, wonen boven winkels, gevelrenovaties, ...)
- Oproep 'Aankoop en transformatie van leegstaande handelspanden en bedrijfsruimten' voor de aankoop van een schoolgebouw en transformatie naar groene en publiek toegankelijke zone
- Oproep 'Duurzame bereikbaarheid van kernen' voor de plaatsing van een beveiligde fietsenstalling aan de rand van de kern ter hoogte van een belangrijke fietsroute door het centrum
