Ljubljana, de eerste autovrije hoofdstad van Europa

Op veel plaatsen voelt autovrij nog steeds als een radicale utopie. Maar Ljubljana, nu al meer dan een decennium autovrij, bewijst het tegendeel.

Ambitieus plan

In 2007 was het autovrij maken van het centrum een ambitieus plan van de toenmalige burgemeester Zoran Janković, onderdeel van zijn visie "Ljubljana 2025". Het idee was om de stad leefbaarder, groener en aangenamer te maken door het verminderen van de hoeveelheid auto's in het centrum. Destijds was dit een vooruitstrevend plan, dat veel weerstand ondervond door de bewoners van Ljubljana. Toch werd het plan vastberaden doorgezet. Het centrum van de stad is nu autovrij en wordt bevolkt door voetgangers die uit cafés komen, honden uitlaten, fietsen en socializen. De lucht in het centrum is veel schoner en de stad is groener dan ooit tevoren. Bedrijven floreren en bewoners kunnen zich de stad waarin ze vroeger woonden amper nog herinneren. Volgens Saša Poljak Istenič, een academicus die onderzoek heeft gedaan naar de impact van voetgangers op Ljubljana, was Ljubljana waarschijnlijk de eerste stad ter wereld die een dergelijk plan doorvoerde.

Publieke weerstand

Vandaag de dag is Ljubljana een inspiratiebron voor steden over de hele wereld die op zoek zijn naar manieren om zowel te vertragen als zich aan te passen aan een opwarmend klimaat. Het autovrije centrum van Ljubljana toont aan dat een gedurfde visie en de vastberadenheid om deze uit te voeren, kan leiden tot een veel groenere, leefbare en aangenamere stad voor iedereen. Het succes is des te ongewoner omdat het autovrij maken werd ingevoerd ondanks hevige weerstand van de lokale bevolking. Mensen maakten zich zorgen over de gevolgen van de verandering en waren bang dat ze geen toegang zouden hebben tot hun huizen en dat ze geen boodschappen meer konden doen. 

Ondanks deze bezwaren drong de burgemeester aan op het invoeren van het autovrije centrum. Hij ging van deur tot deur om met de bewoners te praten over de verandering en het beleid dat was uitgewerkt om de overgang soepel te laten verlopen. Toen het centrum op 3 september 2007 autovrij werd, had het kabinet van de burgemeester een programma klaar om openluchtfestivals en concerten te organiseren in de nieuwe autovrije straten. Het doel was om de bewoners te helpen acclimatiseren aan het idee dat bewandelbare straten veel te bieden hebben.

Inzetten op andere vervoersmiddelen

De stad nam verder stappen door nieuwe bruggen te bouwen om voetgangerszones te verbinden, kasseien te verdichten en stoepranden te verlagen om gemakkelijker te kunnen wandelen. Kleine elektrische voertuigen, genaamd "Kavalir", werden ook geïnstalleerd om mensen met beperkte mobiliteit gratis door het centrum te vervoeren. Het resultaat van het autovrij maken van het centrum was verbluffend. De lucht was schoner, de stad groener en de zaken floreerden. Ljubljana is nu een inspiratiebron voor steden over de hele wereld die op zoek zijn naar manieren om zowel te vertragen als zich aan te passen aan een opwarmend klimaat.

Verandering in mentaliteit

Ljubljana is een voorbeeld van hoe steden kunnen evolueren naar een groene en autovrije omgeving. Dit is mede mogelijk gemaakt door de renovatie van het openbaar vervoer en het invoeren van een fietsdelenprogramma in 2011. Hierdoor is het aantal verplaatsingen met de fiets gestegen en is de luchtvervuiling met 70% gedaald. In 2015 is het gebied rond het busstation grondig gerenoveerd tot een groene, gemengde ruimte voor voetgangers, fietsers en bussen. Een elektrisch autodeelprogramma werd in 2016 aan deze veranderingen toegevoegd. Er zijn enkele uitzonderingen op de autovrije regel, zoals bestelwagens die 's ochtends het stadscentrum in mogen om de bedrijven te bedienen. Bewoners kunnen hun auto's stallen in een ondergrondse garage.

De veranderingen in Ljubljana hebben ook de mentaliteit van de bevolking veranderd. Terwijl gezinnen vroeger wellicht twee of drie auto's hadden, hebben ze nu slechts één auto per gezin. Ook bedrijven hebben zich aangepast en bieden fietsen aan hun werknemers om naar het werk te gaan. Volgens Istenič, die in het stadscentrum werkt, is de levenskwaliteit in Ljubljana sterk verbeterd door de autovrije zone. Het gebrek aan lawaai, de schone lucht, het straatmeubilair en live-evenementen maken het veel levendiger dan vroeger. Het deelfietsprogramma biedt het eerste uur fietsen gratis aan, waardoor het gemakkelijker is om het stadscentrum te bereiken zonder auto.

Onbekend is onbemind

Ljubljana is niet de enige stad die zich heeft aangepast aan een autovrij centrum. Overal ter wereld, van Kopenhagen tot Parijs, hebben lokale beleidsmakers plannen gemaakt om auto's uit het stadscentrum te verdrijven. Deze plannen ondervinden meestal dezelfde weerstand als Ljubljana in het begin van de overgang, maar ze blijken uiteindelijk populair te zijn onder de bevolking. Volgens het meest recente onderzoek in Ljubljana is 97% van de inwoners van de stad voor het behoud van het autovrije centrum.  

Bekroonde prestatie

Na het winnen van de European Green Capital Award in 2016, bezochten veel buitenlandse beleidsmakers de Sloveense hoofdstad om inspiratie op te doen. Ondanks het feit dat sommige landen tegenwoordig hun klimaatverplichtingen terugdraaien, wordt vanuit het kamp van Ljubljana gesteld dat er eigenlijk nooit een goed of een beter moment is om actie te ondernemen om schonere straten te creëren. Vandaag starten is dus de boodschap.