Verticale teelt als toekomst voor de glastuinbouw
Hoe kan de Vlaamse glastuinbouw efficiënter omgaan met ruimte en middelen? Die vraag staat centraal in het PIO-project VertiHydro van Inagro. Met de eerste verticalfarmingtoren in Agrotopia zet het onderzoekscentrum een belangrijke stap naar duurzame teeltinnovatie, in nauwe samenwerking met telers, bedrijven en kennisinstellingen.
Inagro, het onderzoekscentrum voor land- en tuinbouw in Roeselare, werkt al decennia aan oplossingen die de landbouwsector duurzamer en toekomstgericht maken. Hun missie: wetenschappelijke kennis vertalen naar de praktijk van de land- en tuinbouwer. Dat doen ze met een breed scala aan proefvelden en onderzoeksafdelingen – van akkerbouw en champignons tot aquacultuur en glastuinbouw. Een van de meest zichtbare realisaties van de voorbije jaren is Agrotopia: de opvallende serre op het dak van de REO Veiling in Roeselare. Daarin loopt sinds kort een ambitieus PIO-project dat de Vlaamse glastuinbouw letterlijk naar een hoger niveau tilt.
De uitdaging: meer oogst met minder ruimte
Ruimte in Vlaanderen is schaars, zeker voor de glastuinbouw. Daarom wil Inagro nagaan hoe serres productiever kunnen worden zonder extra oppervlakte in te nemen. Het antwoord? Verticale teeltinstallaties. “We wilden onderzoeken of we meerlagenteelt ook in een serreomgeving konden toepassen,” vertelt Maarten Ameye, onderzoeker bij Inagro. “In gesloten plantfabrieken bestaat dat principe al, maar in serres met natuurlijk zonlicht nog niet. Zo’n systeem bestond eenvoudigweg niet. Om het te laten ontwikkelen hadden we nood aan partners én financiële steun.”
Verticale teelt in serres stelt hoge eisen: klimaatregeling, irrigatie, licht en gebruiksgemak moeten perfect op elkaar afgestemd zijn. Ook de economische haalbaarheid is cruciaal: de opbrengst moet in verhouding staan tot de kost. Daarom zocht Inagro steun bij PIO, het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten, dat de Vlaamse publieke sector ondersteunt bij het vinden van innovatieve oplossingen voor concrete publieke uitdagingen. .
PIO als hefboom
Via een PIO-traject kon Inagro een innovatieve aanbesteding uitschrijven voor de ontwikkeling van verticalfarmingtorens. Die procedure resulteerde in een samenwerking met
Urban Crop Solutions, dat drie torens ontwikkelde met telkens achttien teeltlagen. De eerste toren werd in september 2024 officieel in gebruik genomen in Agrotopia, de overige twee volgden kort daarna.
“Moesten we die steun niet gehad hebben, dan waren we waarschijnlijk nooit met dit project gestart,” zegt Ameye. “Het gaat om een investering die richting een miljoen euro ging. Voor een vzw als de onze is dat onmogelijk zonder cofinanciering. Maar wat minstens even belangrijk was, is de begeleiding. PIO hielp ons om de complexe aanbestedingsprocedure correct en aantrekkelijk voor de markt op te zetten. Dat was een enorme meerwaarde.”
Moesten we de PIO-steun niet gehad hebben, waren we waarschijnlijk nooit met dit project gestart.
PIO stond niet alleen in voor 50 procent van de financiering voor de innovatieve aankoop, maar begeleidde ook het proces: van de behoefteanalyse en de marktconsultatie tot de aanbestedingsprocedure. “Zonder PIO waren we hier nooit aan begonnen,” benadrukt Ameye. “Ze hebben niet alleen financieel, maar ook inhoudelijk het verschil gemaakt. Dat maakt dat wij vandaag letterlijk en figuurlijk hoger kunnen telen.”
Van idee naar praktijk
Met de torens kan Inagro nu in de praktijk onderzoeken wat het potentieel is van verticale teelt in een serreomgeving. De installatie combineert meervoudig ruimtegebruik met natuurlijk zonlicht en dynamische belichting. De eerste proeven starten dit najaar en zullen onder meer nagaan hoeveel energie, water en nutriënten nodig zijn per kilo product, en hoe dat zich verhoudt tot conventionele teeltmethodes.
Agrotopia stelt de installatie bovendien open als proefplatform voor technologiebedrijven, kennisinstellingen en telers. Dat moet co-creatie mogelijk maken: samen nieuwe oplossingen ontwikkelen, testen en verfijnen. “Het mooie is dat we dit niet alleen doen,” zegt Ameye. “Dankzij de infrastructuur kunnen we telers, onderzoekers en bedrijven samen rond de tafel brengen. We laten hen meekijken, meedenken en mee-ontwikkelen. Zo creëren we innovaties die niet in een labo blijven hangen, maar meteen hun weg naar de praktijk vinden.”
Dankzij de infrastructuur kunnen we telers, onderzoekers en bedrijven samen rond de tafel brengen. We laten hen meekijken, meedenken en mee-ontwikkelen.
Letterlijk en figuurlijk hoger
De ambities reiken intussen verder. Naast de lopende proeven wil Inagro de torens gebruiken om nieuwe teeltstrategieën te ontwikkelen en telers inzicht te geven in de economische haalbaarheid. “Het is een verhaal dat nog maar pas begonnen is,” zegt Ameye. “We zijn ervan overtuigd dat verticale teelt in serres een deel van de oplossing kan zijn voor de uitdagingen waar de glastuinbouw voor staat. Mede dankzij PIO kunnen wij vandaag letterlijk en figuurlijk hoger telen.”
Met VertiHydro en de verticalfarmingtorens toont Inagro hoe onderzoek en innovatieve overheidsopdrachten elkaar kunnen versterken. Het project is niet enkel een technologisch experiment, maar ook een model voor hoe kennisinstellingen samen met bedrijven via innovatieve overheidsopdrachten inzetten op duurzame groei.