Steward-ownership: een andere manier van bedrijfsoverdracht

Alternatief voor de klassieke paden

Traditioneel bestaan er twee hoofdroutes voor bedrijfsoverdracht: 

1. Overdracht binnen de familie: ideaal als de volgende generatie bereid én bekwaam is om de fakkel over te nemen.
2. Verkoop aan een externe partij: vaak financieel aantrekkelijk, maar niet zelden met verlies van autonomie, identiteit of maatschappelijke verankering.

"Voor veel ondernemers voelt geen van beide opties als het juiste antwoord", vertelt Peter Depauw van steward-owned. "De nieuwe generatie heeft vaak andere ambities, terwijl de verkoop aan een investeringsfonds of concurrent het risico inhoudt dat de missie en cultuur verdwijnen."

Steward-ownership biedt hier een derde weg. Peter: "Het is een overdracht aan stewards – mensen die diep verbonden zijn met het bedrijf en haar missie – zonder dat de onderneming haar onafhankelijkheid verliest. Wereldwijd wint dit model aan populariteit, met pioniers als Patagonia, Bosch, Carlsberg, De Efteling, Novo Nordisk, Signal en Lego. In Duitsland en Nederland spreken ze zelfs van het “Familiebedrijf 2.0”: een organisatie die op lange termijn kan handelen, waarden vooropstelt en op haar missie stuurt. Onafhankelijk van aandeelhoudersdruk."

Twee kernprincipes

De internationale term Steward-ownership rust op twee complementaire principes die verankerd worden in het juridisch DNA:

• Zelfbeschikking en onafhankelijkheid

In een steward-owned bedrijf kan controle niet gekocht of verkocht worden. Het stemrecht – het roer van de onderneming – ligt in handen van mensen die er daadwerkelijk voor instaan: de steward-owners. Zij beheren het bedrijf als rentmeesters, niet als speculanten. Zo blijft de onderneming immuun voor kortetermijnwinstdenken en vijandige overnames.

• Missiegerichtheid

Winst is een middel, geen doel. De winst van een steward-owned bedrijf dient de missie, de medewerkers en de langetermijngroei van de organisatie. Stewards hebben geen persoonlijk recht op de waarde van het bedrijf; ze kunnen niet “cashen” door verkoop of dividenduitkering. Uiteraard blijft een faire, marktconforme vergoeding voor arbeid en risico mogelijk, maar speculatieve winstuitkering verdwijnt uit het systeem.

Peter: "Deze structuur schakelt de zogenaamde shareholder primacy uit en vervangt ze door purpose primacy. Bedrijven worden zo veerkrachtiger en kunnen koers houden, ook in tijden van economische onzekerheid."

Van bloedband naar betrokkenheid

Steward-ownership heeft verschillende voordelen. Peter: "Waar eigendom vroeger automatisch binnen de familie bleef, evolueren bedrijven vandaag naar een bredere kijk op opvolging. Jongere generaties volgen hun eigen pad, en niet elke bloedverwante wil de zaak overnemen. Tegelijk vrezen ondernemers dat een verkoop aan private equity of de marktleider in de sector de ziel van hun bedrijf uitholt. In een steward-owned structuur kan eigendom worden overgedragen aan mensen die wél verbonden zijn met het bedrijf. Die betrokkenheid vervangt de traditionele bloedband, zonder de emotionele waarde van het familiebedrijf te verliezen.

"Ook financieel biedt het model flexibiliteit: de overlater kan een faire exit realiseren via reserves, toekomstige cashflow of nieuwe financiering, zonder de continuïteit van het bedrijf te schaden. Zo kan een bedrijf echt een nalatenschap van betekenis worden: een onderneming die de samenleving versterkt, duurzame jobs creëert en haar waarden bewaart over generaties heen."