Naar een veilig alternatief voor een omstreden chemische bouwsteen
De chemische stof bisfenol A (BPA) is momenteel alomtegenwoordig. Tegelijkertijd is ze ook erg omstreden. Zijn er geen veiligere alternatieven? En wat als die ook nog eens biobased zouden zijn? Na zo’n zes jaar onderzoek aan het Centrum voor Duurzame Processen en Katalyse (CSCE) van KU Leuven komen ze eraan. De ontdekking van een nieuw chemisch proces biedt mogelijk een oplossing voor een urgent maatschappelijk probleem.
Bisfenol A is een chemische stof die gebruikt wordt bij de productie van kunststoffen. Je vindt ze onder andere terug in plastic flessen of in de beschermlaag die aan de binnenkant van voedingsconserven en drankblikjes zit. De stof wordt gelinkt aan negatieve, hormoonverstorende effecten wanneer ze in het menselijk lichaam terechtkomt. Bovendien gebeurt de productie ervan op basis van fossiele grondstoffen in een petrochemisch proces, met de gekende negatieve gevolgen voor milieu en omgeving.
Gamechanger?
Recent ontdekte KU Leuven een proces dat veiligere alternatieven voor bisfenol A oplevert. Het kan ook duurzamer zijn en zou zo op termijn een heuse gamechanger kunnen vormen voor de industrie. Die is immers dringend op zoek naar moleculen waarmee ze de stof in haar producten kan vervangen. Laura Trullemans, postdoctoraal onderzoeker aan het CSCE, concentreert zich met een VLAIO innovatiemandaat volledig op de maatschappelijke valorisatie van het proces.
Laura Trullemans: “Mijn doctoraat was een vervolgonderzoek op de studie waarin het inventieve chemische stappenplan is ontdekt om op een meer duurzame wijze veiligere alternatieven voor bisfenol A te vervaardigen. Het spitste zich toe op het uitdiepen van die eerdere onderzoeksresultaten met het oog op valorisatie. De papers die daarover verschenen, kwamen al snel op de radar van de industrie.”
“De kans is immers groot dat de regelgeving in Europa rond het gebruik van bisfenol A de komende jaren zal verstrengen, waardoor veel bedrijven op zoek zijn naar alternatieven. In die context nam een grote drankenproducent vorig jaar contact op met onze onderzoeksgroep. Hun interesse in ons innovatieve proces signaleerden we bij de business developers van KU Leuven Research & Development, de technologietransferdienst van KU Leuven, en zo is de bal aan het rollen gegaan.”
‘biobased’ en ‘duurzaam’ proces
Laura: “Het komt erop neer dat we de bisfenol-vervangers uit plantmateriaal en -resten zoals hout(zaagsel), stro en snoeisel kunnen produceren. Of preciezer geformuleerd: uit een olie van plantlignine, die tot stand komt via een uniek bioraffinageproces van onze onderzoeksgroep. De methode om die olie te vervaardigen wordt nu volop ontwikkeld en opgeschaald in het Biocon-project op het KU Leuven-testcentrum TRANSfarm in Lovenjoel.”
“Het biobased aspect van ons proces zal dus vooral op de langere termijn een troef zijn, zodra de aanvoer van lignine-olie op punt staat. Gelukkig laat het proces ook toe om in afwachting daarvan toch al te vertrekken van fossiele substraten voor de productie van bisfenol-alternatieven. Zo kunnen we hopelijk al op korte termijn een antwoord bieden op een urgent maatschappelijk probleem.”
“Als je weet dat we momenteel zo’n 15 à 20 gram per keer aanmaken, besef je dat we nog niet snel alle BPA zullen kunnen vervangen door een veiliger alternatief. Ons doel is om de productie alvast op te schalen naar 100 gram zodat de industrie onze stoffen kan testen in allerlei toepassingen. Maar om een idee te geven: de markt van de drankblikjes alleen al gebruikt jaarlijks miljoenen kilo’s bisfenol A. En die van de plastics zelfs nog vele malen meer. Een mogelijke strategie is daarom om eerst te focussen op hoogwaardige nichemarkten die werken met kleinere volumes. Die van de tandvullingen bijvoorbeeld, die ook BPA verwerkt in haar producten.”
“Dankzij het VLAIO innovatiemandaat kan ik me toeleggen op het verder opschalen van een proces om veiligere alternatieven voor bisfenol A te produceren. Hopelijk kunnen we daardoor al op korte termijn een antwoord bieden op een urgent maatschappelijk probleem.”
Een VLAIO innovatiemandaat voor de valorisatie
Laura: “Dankzij zo’n mandaat kan ik me twee jaar lang toeleggen op het verder opschalen van het proces. Tegelijkertijd onderzoek ik ook manieren om het proces nog duurzamer te maken en kijk ik uit naar alle mogelijke applicaties. Dat moet finaal leiden tot een businesscase die sterk genoeg is om een spin-off op te richten. Het innovatiemandaat vormt dus als het ware de brug tussen de onderzoeksresultaten en de spin-off.”
“Die spin-off, dat toekomstige bedrijfje, zou dan samen met industriële partners voortwerken aan het afstemmen van onze bisfenol-alternatieven op verschillende markten. Of het de stoffen zelf op grote schaal zou produceren, is nog niet duidelijk. Ook dat zoek ik uit dankzij het mandaat van VLAIO.”
“Met haar technische expertise én ondernemerszin is Laura goed geplaatst om dit maatschappelijk belangrijk onderzoek naar de markt te brengen. Met het VLAIO innovatiemandaat ondersteunen we haar om de resterende vragen op het pad naar de oprichting van een spin-off te beantwoorden.”
Welke stap wil jij zetten met je bedrijf?
Als ambitieuze ondernemer wil je maar één ding: dat je zaak een succesvolle vlucht maakt. Daarom investeer je én daarom innoveer je. Goed om weten dat je met je vragen bij VLAIO terecht kan.
Geïnteresseerd om in nauwe samenwerking met een universiteit onderzoek te doen dat jouw innovatie vooruithelpt? Lees dan even hoe Baekeland- en innovatiemandaten misschien iets voor jouw onderneming zijn.
Wil je inzetten op duurzaam ondernemen? Dan bieden deze VLAIO tools een ideaal vertrekpunt.
De VLAIO bedrijfsadviseurs kunnen bij de realisatie van die plannen jouw gids zijn. Wij zijn een kritisch klankbord en brengen sterktes en zwaktes in kaart. Daarbij geven we ook concreet advies over subsidies en financiering. En we brengen je in contact met de juiste experten.