Wil jouw gemeente ook slim ruimtelijk plannen voor leefbare buurten en levendige kernen?
Stad Gent en intercommunale Leiedal gingen in het project Slim Ruimtelijk Plannen aan de slag om slimme tools te ontwikkelen voor ruimtelijke planners, omgevingsambtenaren, beleidsmedewerkers en beleidsmakers. Dit alle met als doel leefbare buurten en levendige kernen te creëren en bouwen, zonder nattevingerwerk. Nu het project succesvol – bewijzen daarvan onderaan dit artikel - werd afgerond tonen de partner graag hoe deze slimme tools ook jouw gemeente nóg slimmer helpt plannen.
VLAIO City of Things-project
Stad Gent en intercommunale Leiedal konden in de oproep City of Things 2022 rekenen op net geen 700.000 euro steun. Aan het begin van het project stelden de partners zich enkele vragen waar ze een antwoord op zochten:
- Wanneer heeft een buurt nood aan extra voorzieningen, groen, handel, …?
- Kunnen we toekomstige ontwikkelingen op een slimme manier plannen?
- En hoe kunnen we inspelen op nieuwe bouwprojecten zodat de nodige voorzieningen aanwezig zijn en rekening gehouden wordt met de ruimtelijke nood en draagkracht van de buurt?
Hoe kan een stad zich hiervoor organiseren?
In net geen 3 jaar ronden Gent en Leiedal een traject af waarin ze de stap zetten van ad-hoc analyses naar een structureel, datagedreven ruimtelijk beleid. Tijdens het project ontwikkelden ze zowel de noodzakelijke data-bouwstenen als concrete tools voor ruimtelijke planners, omgevingsambtenaren en beleidsmakers. Resultaat: besturen, andere overheden en intercommunales kunnen nu onderbouwde en gepaste keuzes maken met aandacht voor ruimtelijk rendement en het beschermen van open ruimte.
Wat werd er gerealiseerd?
Een eerste belangrijk resultaat is de uitbouw van gedeelde standaarden en basisdata. In een OSLO-traject werkten Gent, Leiedal en hun partners een erkende standaard voor Ruimtelijke Indicatoren uit. Parallel werd, in samenwerking met Digitaal Vlaanderen en verschillende lokale besturen, een Vlaamse perceelblokkenkaart opgemaakt, die sinds april 2025 jaarlijks wordt geactualiseerd en beschikbaar is via de datavindplaats. Daarnaast werd in een VLOCA-traject een gedragen referentiekader voor de digitale architectuur uitgewerkt en vastgelegd in een datamanagementplan. Die bouwstenen maken het mogelijk om ruimtelijke indicatoren overal op dezelfde manier te berekenen en te delen.
Op die fundamenten bouwden Gent en Leiedal drie concrete use cases uit.
- De tool voor stedenbouwkundige bijdragen geeft snel inzicht in de huidige en toekomstige behoefte aan parken, kinderopvang en scholen in een buurt, zodat voorwaarden bij nieuwe projecten beter onderbouwd zijn.
- De monitor voor de bouwshift brengt via ruimtelijke indicatoren de evolutie van perceelblokken doorheen de tijd in kaart en wordt al gebruikt voor onder andere de bouwblokvisie in Gent, beleidsplannen in Harelbeke en vergunningsadvies in Wevelgem.
- Ten slotte verkennen slimme 3D-modellen hoe dichtheid, volume en groen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden, en hoe deze modellen als digitale tweeling kunnen dienen in ruimtelijke scenario’s.
Andere lokale besturen hoeven het wiel dus niet opnieuw uit te vinden. Zij kunnen meteen aan de slag met de OSLO-standaard Ruimtelijke Indicatoren en de Vlaamse perceelblokkenkaart als gemeenschappelijke basis, en de aanpak van Gent en Leiedal gebruiken als voorbeeld voor hun eigen datamanagement en IT-architectuur. De praktijkvoorbeelden tonen hoe dezelfde indicatoren inzetbaar zijn voor heel uiteenlopende vragen: van het bepalen van gewenste dichtheden in een beleidsplan, over het onderbouwen van kwaliteitsvoorwaarden in vergunningen, tot het opsporen van onderbenutte ruimtes en tekorten aan groen of kinderopvang.
Slotevent
Op 27 november werden de mooie resultaten gepresenteerd in het Wintercircus in Gent. Zo’n 100 aanwezigen namen de informatie uit de presentaties gretig in zich op.