22 living labs gaan voor doorbraken richting een circulaire economie

Belang van circulaire maakindustrie

De huidige maatschappelijke uitdagingen tonen de noodzaak van de circulaire omslag binnen de maak- en bouwindustrie. Grondstofprijzen, energiekosten en levertermijnen gaan de hoogte in en de toegang tot materialen en grondstoffen is een belangrijke bekommernis. Bedrijven die inzetten op circulariteit hebben meer flexibiliteit en zijn veerkrachtiger om met deze uitdagingen om te gaan. Maar ook de klimaatcrisis is een belangrijke drijfveer. Materialenproductie vergt enorm veel energie. De maakindustrie kan haar CO2-voetafdruk sterk verminderen door de gebruiksduur van grondstoffen en materialen te verlengen. 

Steun voor projecten die een doorbraak realiseren

De omslag naar een circulaire economie is één van de speerpunten van de Green Deal van de Europese Commissie. Vlaanderen ondersteunt deze transitie en wil de materialenvoetafdruk en broeikasgasuitstoot tegen 2030 drastisch verminderen. Binnen het relanceplan Vlaamse Veerkracht zet de Vlaamse Regering daarom maximaal in op de transitie van een lineaire naar een circulaire economie. In dat kader lanceerde VLAIO begin 2022 een oproep voor projecten die een systeemdoorbraak ondersteunen naar een circulaire maak- of bouwindustrie.

22 circulaire projecten krijgen samen 18,4 miljoen euro steun

Breed partnerschap

Deze oproep steunt 22 ambitieuze, circulaire living labs, goed voor een totale steun van 18.457.202 euro. Elk project wordt uitgevoerd door een breed partnerschap van bedrijven, kennisinstellingen, overheden, vzw’s, financiers en/of sectorfederaties. Hiermee wordt voldaan aan een essentiële voorwaarde voor transitie, namelijk de betrokkenheid van een ruime waardeketen. Het doel van een living labs is niet zozeer om onderzoek te doen, maar wel om door een intense samenwerking tussen zoveel mogelijk partijen doorbraken te realiseren op het niveau van waardeketens en ecosystemen. Hiervoor zijn immers geen kant-en-klare oplossingen beschikbaar.

Systemische aanpak

Dit vergt een systemische aanpak en verandering met verregaande impact op zowel organisatorisch, sociaal-cultureel en technologisch vlak. Inhoudelijk zijn de gesteunde projecten dan ook zeer divers. Ze zetten in op strategieën rond onderhoud, herstel, hergebruik, remanufacturing, delen, ‘herbestemmen’ (repurpose), maar ook op aanpassingen van het ontwerpproces, de materiaalkenmerken en de logistieke ketens. De aanpak zit op het raakvlak tussen technologie, businessmodellen, beleid en acceptatie.

Lerend netwerk

In de living labs zal gedurende drie jaar intensief samengewerkt worden, tussen de partners en met andere actoren in de waardeketen en volgens de methodiek van Living Labs voor systeeminnovatie. Oplossingen die hieruit voortkomen dienen zichtbaar en meetbaar te zijn. De opgedane kennis en ervaring worden breed gedeeld om andere ondernemingen en organisaties de tools en kennis te geven om de circulaire omslag te maken. Via een lerend netwerk onder leiding van VLAIO zullen bredere lessen getrokken over de ondersteuning van transities.

Er wordt gewerkt op diverse uitdagingen

De projecten werken op zeer uiteenlopende aspecten van circulaire economie:

• In de bouwindustrie wordt er onder andere ingezet op digitalisering, nieuwe financieringsmodellen voor circulaire bouwmaterialen, hybride vormen van eigenaarschap, veranderingsgericht bouwen, bouwen met leemsteen en nieuwe vormen van circulaire kennisdeling.
• In de maakindustrie wordt er onder andere gewerkt aan herstel van elektro opschalen, circulair meubilair en circulaire tapijten, meer huren en delen van producten, circulaire houtindustrie en verschillende strategieën om circulair om te gaan met textiel. De projecten voeren cases uit verspreid over heel Vlaanderen en hebben de ambitie om op te schalen naar een Vlaams niveau.