Hoe navigatiesystemen de leefbaarheid in stadscentra kunnen verbeteren

Navigatiesystemen en navigatie-apps beïnvloeden op vandaag al in belangrijke mate ons verplaatsingsgedrag en ons verplaatsingscomfort. De apps en systemen worden bovendien steeds slimmer. Ze kunnen rekening houden met live routeinformatie en helpen zo om verkeersstromen te sturen, verkeersinfarcten te sturen en de verkeersveiligheid te verbeteren. Nu wordt ook geëxperimenteerd met het inzetten van deze apps en systemen om de leefbaarheid in steden en gemeenten te verhogen.

Vermijden van verkeersopstoppingen

In veel Vlaamse steden en gemeenten kampt men met toenemende verkeersdrukte. Dit heeft niet alleen langere reistijden tot gevolg, maar bijvoorbeeld ook een verhoogde luchtvervuiling en dus een lagere levenskwaliteit tot gevolg. Navigatie-apps kunnen hier een oplossing bieden door continu verkeersinformatie te verzamelen en het verkeer via slimme routeaanbevelingen te sturen. Zo kan een app bijvoorbeeld bestuurders omleiden naar minder drukke wegen of alternatieve routes, waardoor het aantal auto’s en dus de files afnemen. Bovendien kunnen deze apps ook navigeren naar vrijstaande parkeerplaatsen, waardoor ook zoekverkeer vermindert. In sommige gevallen kunnen lokale overheden en stadsplanners zelfs samenwerken met technologiebedrijven om het gebruik van navigatie-apps te optimaliseren. Dit kan door specifieke verkeersomstandigheden aan te passen of het verkeer langs groenere routes te sturen, wat de impact van verkeer op het milieu en de luchtkwaliteit vermindert.

Stimuleren van duurzame vervoerswijzen

Naast het reguleren van autoverkeer kunnen (navigatie-)apps ook worden ingezet om duurzaam vervoer te bevorderen. In steden als Gent en Antwerpen worden steeds meer initiatieven genomen om fietsen en openbaar vervoer aantrekkelijker te maken. Navigatie-apps kunnen gebruikers bijvoorbeeld de snelste of kortste route aanbieden. Er wordt dan ook rekening gehouden met alternatieve vervoersmodi waardoor deze gepromoot worden. Deze apps kunnen ook aanvullende informatie bieden, zoals de beschikbaarheid van voertuigen in deelsystemen. De mogelijkheid om tickets voor openbaar vervoer te kopen is soms ook ingebouwd. 

Maatschappelijk verantwoorde routes

In het project Driving for Values wordt nu geëxperimenteerd met een systeem dat nog een stapje verder gaat. Onderzoekers van the Responsible Sensing Lab (een samenwerking tussen AMS Institute en de gemeente Amsterdam) ontwikkelden een alternatief navigatiesysteem waarbij automobilisten de mogelijkheid en keuze krijgen om een maatschappelijk verantwoorde route te nemen. Deze route bevordert de leefbaarheid in de stad door rekening te houden met (sociale) waarden als gezondheid, verkeersveiligheid of duurzaamheid. Waar navigatie-apps nu vooral de snelste route berekenen, kan dit systeem bijvoorbeeld op bepaalde tijdstippen een school vermijden om gevaarlijke situaties te voorkomen of vanwege de grootte van de auto een bredere straat kiezen. 

Hoopgevende resultaten

Het vraagstuk hoe automobilisten kunnen aangemoedigd worden om alternatieve routekeuzes te maken stond centraal in het onderzoek. De resultaten zijn hoopgevend. Er werden een viertal verschillende systemen in gebruik genomen door het testpubliek. Onder bepaalde voorwaarden waren de automobilisten bereid om te kiezen voor routes die bijvoorbeeld beter zijn voor het milieu of die de leefbaarheid van bewoners in bepaalde zones verhogen. Vooral het gevoel van autonomie – de automobilist maakt zelf de keuze, de keuze wordt niet opgelegd – bleek belangrijk. Ook het positief stimuleren of nudgen van meer maatschappelijk verantwoorde routes bleek beter te werken dan negatieve meldingen over de impact van de route. Een openstaand vraagstuk is nog wie de maatschappelijk verantwoorde waarden vastlegt en met welke parameters.

Utopische situatie

Het blijft voorlopig bij een fictieve applicatie die nog verschillende stappen moet doorlopen wil het realiteit worden. Maar de onderzoekers omschrijven wel al hun utopische implementatie. Ze willen het systeem integreren in bestaande navigatieapps als Google Maps of Waze. De gebruiker weet dan wat de positieve impact is van een betere route en begrijpt hoe het systeem tot de voorgestelde routes komt. De waarden die de betere route bepaalt worden volgens hen dan in een referendum tussen burgers en gemeente bepaald. Openbare campagnes sensibiliseren en informeren de gebruikers. Andere aanbevelingen vanuit de app, zoals het aanmoedigen van fietsgebruik, vormen eveneens een belangrijk element.  

Integratie van stedelijke planning en technologie

De leefbaarheid van een stad verhogen kan ondersteund worden door technologie en stedelijke planning met elkaar te combineren. De (navigatie-)apps kunnen bovendien data verzamelen die door beleidsmakers gebruikt kunnen worden om trends te analyseren en proactief maatregelen te nemen. Het Amsterdamse experiment toont aan dat er ook ruimte is voor een integratie van maatschappelijk verantwoorde elementen in die stadsplanning. Maar de inzet van technologie is slechts één van de middelen die aangewend moeten worden in de transitie naar een beter leefklimaat. Er moet op verschillende fronten gewerkt worden om de bewustwording te vergroten en beleidskeuzes te maken met positieve impact op de maatschappij en het klimaat.