Nieuw Europees verbod op producten die bijdragen aan ontbossing
Via de nieuwe EU Deforestation Regulation (EUDR) wil Europa wereldwijde ontbossing en bosdegradatie tegengaan. Concreet geldt vanaf 30 december 2025 een verbod op de productie en handel van bepaalde producten die bijdragen aan ontbossing of illegaal geproduceerd zijn. Het gaat om 7 specifieke grondstoffen: vee, cacao, koffie, palmolie, rubber, soja en hout. Deze producten mogen niet meer op de Europese markt worden gebracht. Kmo’s bereiden zich best nu al voor.
Wat is de EU Deforestation Regulation (EUDR)?
De EU Deforestation Regulation (EUDR) is de nieuwe Europese regelgeving die wereldwijde ontbossing en bosdegradatie wil tegengaan. Dit moet leiden tot een lagere broeikasuitstoot, een betere bescherming van biodiversiteit, en een betere bescherming van de levens van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen, die vaak afhankelijk zijn van bosecosystemen. De EUDR vervangt de eerdere EU Timber Regulation (EUTR), die zich alleen richtte op de legaliteit van houtkap en houtproducten (oogst en verwerking).
Toepassingsgebied: grondstoffen en producten
De EUDR is van toepassing op 7 specifieke grondstoffen: vee, cacao, koffie, palmolie, rubber, soja en hout. Een lijst met afgeleide producten, gebaseerd op GN-codes, bepaalt welke producten precies onder de wetgeving vallen. Voorbeelden zijn vlees, leder, chocolade, palmnoten, derivaten van palmolie, glycerol, producten van natuurrubber (zoals banden), sojabonen, sojameel, sojaolie, brandhout, houtproducten (zoals meubels en houtskool), pulp, papier en boeken.
Het maakt niet uit of deze grondstoffen uit de EU komen of zijn geïmporteerd van buiten de EU; de regels gelden voor alle producten die op de Europese markt worden gebracht. De lijst kan in de toekomst worden uitgebreid op basis van impactbeoordelingen door de Europese Commissie.
Tijdslijn
De wetgeving is vanaf 30 december 2025 van kracht voor grote ondernemingen, voor producten die zijn geoogst sinds 29 juni 2023. Micro-ondernemingen en kmo's krijgen een extra half jaar en moeten vanaf 30 juni 2026 aan de regels voldoen.
Verplichtingen voor bedrijven
Het is verboden om de 7 relevante groepen van grondstoffen en de relevante producten te importeren of te verhandelen in de Europese Unie, tenzij:
-
1Ze niet bijdragen aan ontbossing of bosdegradatie sinds 31/12/2020
Ontbossing wordt gedefinieerd als de omschakeling van bos naar landbouwgrond, ongeacht de oorzaak (bijvoorbeeld ook door orkanen). Bosdegradatie verwijst naar de omzetting van primair bos (oerbos) naar aangeplant bos, bijvoorbeeld voor houtkap. Producten -die relevante grondstoffen bevatten (zoals chocolade), die gevoed zijn met deze grondstoffen (zoals vlees) of die met deze grondstoffen zijn gemaakt (zoals meubelen)- die sinds eind 2020 op bosgrond zijn geteeld of hebben gegraasd, mogen niet op de Europese markt worden gebracht.
-
2Ze geproduceerd zijn in overeenstemming met de relevante wetgeving in het productieland
Dit betreft alle milieu-, landgebruiks-, bosbeheer-, arbeids-, belasting- en mensenrechtenwetten.
-
3Ze zijn gedekt door een zorgvuldigheidsverklaring (due diligence statement)
In deze zorgvuldigheidsverklaring mogen enkel verwaarloosbare risico’s van niet-compliance opgenomen zijn. De zorgvuldigheidsverklaring zal jaarlijks ingediend moeten worden via een digitaal Europees informatiesysteem. De zorgvuldigheidsprocedure bestaat uit drie fasen:
- Informatieverzameling
Bedrijven moeten gedetailleerde informatie verzamelen over de basisproducten, zoals de wetenschappelijke naam van de houtsoort, de geolocatie van alle percelen waar de producten zijn gegroeid (als bewijs van geen ontbossing), de hoeveelheden en contactinformatie van leveranciers. Ook de naleving van de wetgeving in het productieland moet worden geverifieerd.
- Risicoanalyse
Jaarlijks moeten bedrijven een risicoanalyse uitvoeren, waarbij rekening wordt gehouden met factoren zoals de complexiteit van de toeleveringsketen en de aanwezigheid van inheemse volkeren en bossen. Daarnaast publiceert de Europese Commissie binnenkort een risicoscore per land of regio (hoog of laag risico), die ook in de analyse moet worden meegenomen.
- Risicobeperkende maatregelen
Als de risico's niet verwaarloosbaar zijn, moeten maatregelen genomen worden om deze te verminderen, zoals het opvragen van bijkomende informatie, het uitvoeren van onafhankelijke audits of het ondersteunen van kleine leveranciers (opleiden, investeren…). Zolang deze maatregelen niet zijn genomen, mag het product niet op de markt worden gebracht.
- Informatieverzameling
Toepassingsgebied: bedrijven
De EUDR is van toepassing op zowel operatoren als handelaren.
Operatoren (of marktdeelnemers)
Dit zijn bedrijven die producten voor het eerst op de Europese markt brengen, ze zodanig verwerken dat ze een nieuwe goederencode krijgen of ze exporteren als commerciële activiteit.
- Grote ondernemingen moeten de zorgvuldigheidsprocedure uitvoeren en een zorgvuldigheidsverklaring indienen (zie punt 3 hierboven).
- Kmo’s moeten de referentienummers van de zorgvuldigheidsverklaringen van hun leveranciers controleren en delen. Als die er niet zijn, moet de kmo zelf de zorgvuldigheidsprocedure uitvoeren en de verklaring indienen.
Handelaren
Dit zijn bedrijven die goederen verhandelen die al op de Europese markt zijn.
- Grote ondernemingen moeten zorgvuldigheidsprocedure en verklaring van de ‘eerste operator’ controleren. Als die niet bestaat of niet correct is, moeten zij zelf de procedure uitvoeren en een verklaring indienen.
- Kmo’s zijn niet verplicht om de zorgvuldigheidsprocedure uit te voeren, maar moeten wel informatie verzamelen, zoals contactgegevens van leveranciers en referentienummers van hun zorgvuldigheidsverklaringen.
Sancties bij niet-naleving
Bedrijven die de regels overtreden, kunnen boetes krijgen tot 4% van hun jaaromzet. De relevante producten kunnen in beslag worden genomen en bedrijven kunnen tijdelijk worden uitgesloten van overheidsfinanciering.
Nationale overheden zijn verplicht om regelmatig onaangekondigde controles uit te voeren. Voor België is dit de ‘inspectiecel ontbossing’ van DG Leefmilieu (FOD VVVL). Derden kunnen de autoriteiten waarschuwen als ze vermoeden dat een bedrijf niet voldoet aan de regelgeving.
Kmo’s: bereid je nu al voor
Ook kmo’s dragen aanzienlijke verantwoordelijkheden onder de EUDR. Het is belangrijk om nu al actie te ondernemen en een inzicht te krijgen in je toeleveringsketen. Voor elk relevant product of grondstof moet je bepalen of je als handelaar of operator opereert:
Ben je een handelaar?
Zorg ervoor dat je met je leveranciers over de zorgvuldigheidsverklaring spreekt en je informeert naar hun plannen om aan de regelgeving te voldoen. Kunnen zij de benodigde documentatie en naleving garanderen?
Ben je een operator?
Begin dan met de nodige data te verzamelen. Evalueer de informatie van je leveranciers en controleer de ontbossingsstatus van de betrokken gebieden, bijvoorbeeld via satellietbeelden of controles ter plaatse. Monitor je leveranciers nauwgezet, geef hen tijdig waarschuwingen bij risico's en zoek naar alternatieve leveranciers indien nodig. Zo voorkom je dat jouw producten in de toekomst niet meer op de EU-markt mogen worden verkocht.
Handige links
De Europese Commissie publiceerde bijgewerkte richtlijnen, de EUDR myth buster en veelgestelde vragen. Zo kan je meer duidelijkheid krijgen over wat er precies wordt verwacht.
Bekijk daarnaast ook het EU-waarnemingscentrum voor ontbossing, hier kan je kosteloos toegang krijgen tot wetenschappelijke gegevens over wereldwijde bosvegetatie.
Vragen?
Heb je vragen over de EU Deforestation Regulation? Neem contact op met Enterprise Europe Vlaanderen door een mail te sturen naar enterprise.europe@vlaanderen.be.
Het Enterprise Europe Network (E.E.N.) is een initiatief van de Europese Commissie dat Europese kmo’s ondersteunt en adviseert. In Vlaanderen is Enterprise Europe Network vertegenwoordigd door VLAIO en Flanders Investment & Trade.