Innovatieve overheidsopdrachten als gamechanger voor het klimaat
Bij de bouw van het nieuwe sleufsilocomplex in Merelbeke maakt het Vlaams instituut voor Landbouw-, Visserij-, en Voedingsonderzoek (ILVO) voor het eerst gebruik van innovatief geopolymeer-gebonden beton. Dat is beton waar geen cement aan te pas komt. Het gebruik van dit innovatief cementloos beton kan de CO₂ voetafdruk met circa 70% doen dalen. Naast cementloos beton, maakt ILVO ook gebruik van recyclagebeton. Dat levert eveneens belangrijke milieuwinsten op.
Uitdaging: ontwikkeling van duurzaam en circulair beton
In de landbouw gebruikt men betonnen sleufsilo’s om ruwvoeder (maïs, gras) in te kuilen. Traditioneel bouwt men deze silo’s in beton met cement. De milieu-impact van cement is erg aanzienlijk. Het produceren van cementbeton veroorzaakt een hoge CO2-uitstoot. Voor de bouw van haar nieuw sleufsilocomplex was ILVO dan ook op zoek naar een milieuvriendelijker alternatief: duurzaam en circulair beton.
Voorbereidingstraject: behoefteanalyse en marktconsultatie
Het PIO-project ging in 2020 van start met een voorbereidingstraject. Veldmedewerkers en onderzoekers van ILVO brachten de gewenste functionaliteiten voor ‘duurzaam en circulair beton’ in kaart. Tijdens een marktconsultatie gingen bedrijven, onderzoeksgroepen en ILVO met elkaar in dialoog om de stand van de techniek én de technische haalbaarheid van innovatieve betonsoorten te bepalen.
Innovatief aankooptraject
In het najaar van 2021 werd Buildwise, het innovatiecentrum van de bouwsector, via een innovatieve overheidsopdracht, aangesteld om ILVO bij te staan bij de definiëring van de proefopstelling én de evaluatie van de te ontwikkelen innovatieve betonsoorten.
In 2023 lanceerde ILVO dan de innovatieve overheidsopdracht voor de bouw van een nieuwe sleufsilocomplex met circulaire en duurzame sleufsilo’s. De opdracht werd in twee percelen opgedeeld. In totaal wordt er ruim 5000 m2 beton aangekocht.
Het 1ste perceel bestaat uit de aanleg van zowel sleufsilo’s in referentiebeton (BENOR beton) als sleufsilo’s in duurzaam en innovatief beton met een maximaal gebruik van secundaire granulaten. Dit zijn gerecycleerde en/of kunstmatige granulaten.
In de sleufsilo met gerecycleerde betonnen granulaten wordt wél cement als bindmiddel toegevoegd, maar de traditioneel gebruikte grondstoffen (steenslag en zand) worden vervangen door circulaire materialen, zoals gebroken betonpuin en breekzand. Deze aanpassing verkleint het gebruik van primaire grondstoffen met 60 % en zorgt voor lagere transportkosten.
Het 2de perceel bestaat uit de aanleg van sleufsilo’s opgetrokken uit duurzaam en innovatief beton op basis van bindmiddelen, arm aan of vrij van portlandklinker.
In de sleufsilo’s uit cementloos beton worden geopolymeren als alternatief voor cement gebruikt. Geopolymeren maakt men via een chemische samenvoeging van een aluminosilicaat (zoals vliegas of hoogovenslak) en een alkalische (dus niet-zure) activator. De alkali-geactiveerde bindmiddelen kunnen vervolgens, samen met de klassieke toeslagmaterialen, een hard betonachtig eindproduct leveren.
De opdracht werd gegund aan twee bouwconsortia, STRABAG Belgium/ ResourceFull/ AC Materials én O.B.B.C/ De Clercq Aannemingen.
Uitvoering: labotesten en grootschalig bouwproject
Na een reeks laboratorium- en piloottesten door Buildwise, bleken de innovatieve betonsoorten minstens even sterk en slijtvast én aanzienlijk veel duurzamer dan cementbeton.
De koolstofvoetafdruk van één m³ ‘traditioneel beton’ bedraagt gemiddeld 300-360 kg aan CO₂-equivalenten. Het innovatief cementloos beton kan deze CO₂-voetafdruk tot 70% reduceren. In Europa veroorzaakt de betonbouw 4 à 5% van de totale broeikasgasuitstoot.
Bovendien gebruiken betonproducenten grote hoeveelheden natuurlijke grondstoffen, zoals zand en grind. Deze grondstoffen worden steeds schaarser. Bij recyclagebeton gebruikt men steen en betonpuin als alternatieven voor deze natuurlijke grondstoffen.
Op maandag 26 augustus 2026 gingen ILVO en de twee bouwconsortia dan van start met de bouw van het nieuwe sleufsilocomplex.
Evaluatie: monitoring en data
Elk van de drie betontypes bevatten sensoren die gedurende meerdere jaren realtime data doorsturen naar een online dashboard bij Buildwise. Deze sensoren monitoren de degradatieprocessen. Er komen ook klassieke staalnames en extra analyses in het lab. De verzamelde data zullen de duurzaamheidstransitie van de betonbouw bevorderen.
Dit project toont hoe het streven naar duurzaamheid en circulariteit samengaat met innovatie en leidt tot toekomstbestendige oplossingen. Ik ben tevreden dat we hebben mogen bijdragen aan deze state-of-the-art betontechnologie en hoop dat ze – eens gerealiseerd en succesvol gevalideerd - zal fungeren als voorbeeld voor de hele Vlaamse bouwsector.
Conclusie: duurzaamheidssprong via innovatieve overheidsopdrachten
ILVO heeft, als opdrachtgever, én met de ondersteuning van PIO, de gedurfde maar beredeneerde beslissing genomen om aan de slag te gaan met innovatief, naar verwachting veel duurzamer beton. In bouwprojecten zijn opdrachtgevers doorgaans risico-vermijdend en houdt men vast aan gekende standaarden en normen.
De twee betrokken bouwconsortia maken zich sterk dat deze innovatieve betonsamenstellingen een grote duurzaamheidssprong kunnen veroorzaken in de sector.
Een schoolvoorbeeld dus hoe men vanuit de overheid, via overheidsopdrachten, een echte push kan geven aan impactvolle innovatie!
Méér te weten komen: lees het persbericht van ILVO
Benieuwd naar deze cementloze sleufsilo's? bekijk het filmpje.
Wat is het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO)?
Het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO) helpt de Vlaamse publieke sector om - via overheidsopdrachten - innovatieve oplossingen te laten ontwikkelen, testen en valideren door ondernemingen, kennisinstellingen en/of onderzoekscentra. Het gaat om oplossingen voor publieke noden die nog niet volledig kant-en-klaar of op grote schaal beschikbaar zijn in de markt.
Alle info, oproepen en events vind je via Programma Innovatieve Overheidsopdrachten - PIO | VLAIO.