Van toevallige hulp tot zelfstandig helper: zo zit het wettelijk in elkaar

Wat is een zelfstandig helper? 

Een helper is iemand die een zelfstandige bijstaat of tijdelijk vervangt bij de uitoefening van diens beroep, zonder daarbij in dienst te zijn via een arbeidsovereenkomst. Dat betekent dat een helper niet mag werken onder het gezag of toezicht van de zelfstandige. Enkel wie een eenmanszaak heeft, kan een beroep doen op een helper. Een helper beschikt niet over een eigen ondernemingsnummer en heeft geen aparte btw-administratie, maar valt wel onder het sociaal statuut van zelfstandigen.

Let op voor schijnzelfstandigheid 

Elke zelfstandige is zijn eigen baas – dat geldt ook voor een zelfstandige helper. Die moet dus zelf kunnen bepalen hoe en wanneer hij of zij het werk uitvoert. Werken onder gezag of hiërarchisch toezicht is niet toegestaan. Oordeelt de sociale inspectie dat je helper eigenlijk een verdoken werknemer is, dan hangt daar mogelijks een serieus prijskaartje aan vast in de vorm van achterstallige patronale kosten, sociale bijdragen, lonen en andere werkgeverskosten. 

Moet een zelfstandig helper sociale bijdragen betalen? 

In de meeste gevallen moet een zelfstandig helper zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. Let wel: ‘helper’ is op zich geen sociaal statuut. Afhankelijk van de situatie moet de helper zich aansluiten als zelfstandige in hoofdberoep, bijberoep of als meewerkende echtgenoot.

Een helper die sociale bijdragen betaalt zoals een zelfstandige in hoofdberoep, bouwt ook rechten op binnen het sociaal statuut van de zelfstandigen. Denk aan pensioenrechten, ziekteverzekering en andere sociale voordelen.

Uitzonderingen: wanneer is aansluiting niet verplicht?

In deze gevallen moet een zelfstandig helper zich niet aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds:

• Hij/zij is ongehuwd én jonger dan 20 jaar. Aansluiting is dan pas verplicht vanaf 1 januari van het jaar waarin de helper 20 wordt.
• Hij/zij is student en ontvangt het groeipakket.
• Hij/zij werkt niet regelmatig én minder dan 90 dagen per jaar als helper.

Wat is een toevallige helper?

Doe je slechts heel af en toe een beroep op iemand om te helpen? Dan spreken we van een toevallige helper. In dat geval is aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds niet nodig, op voorwaarde dat deze persoon effectief minder dan 90 dagen per jaar helpt.

Let op: de regels rond toevallige hulp worden strikt geïnterpreteerd. Als je elk jaar opnieuw een helper inschakelt – bijvoorbeeld voor een vaste jaarlijkse braderie – dan wordt dat als regelmatige hulp beschouwd. De helper kan dan niet als toevallige helper optreden. Een voorbeeld van een échte toevallige helper? Iemand die je bijvoorbeeld eenmalig inschakelt voor een evenement van je onderneming.

Aansprakelijkheid en vrijstelling

Als ondernemer ben je hoofdelijk aansprakelijk voor de sociale bijdragen van je helpers. Dat betekent dat als je helper zijn of haar bijdragen niet tijdig betaalt, jij wettelijk verplicht kan worden om deze zelf te voldoen. Heb je door omstandigheden moeite om deze bijdragen te betalen? Dan kan je mogelijk een vrijstelling aanvragen bij je sociaal verzekeringsfonds.

Wat moet je in orde brengen voor je helpers?  

Heb je een eenmanszaak actief in de bouw- of schoonmaaksector en heb je één of meerdere helpers? Dan ben je verplicht de gegevens van je helper(s) te registreren in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO).  Je brengt dit in orde via de toepassing My Enterprise, en dit vóór de helper effectief aan de slag gaat in je onderneming. Stopt de samenwerking? Dan moet je ook dit binnen de 15 dagen registreren in de KBO.

Daarnaast gelden er ook fiscale verplichtingen:

• Voor een inwonende helper (bijvoorbeeld een kind dat bij jou woont), moet je een individuele fiscale fiche 281.20 opmaken.
• Voor een niet-inwonende helper geldt de verplichting tot opmaak van een fiche 281.50.