Monitoring van de Laak

Laatst gewijzigd op 24 november 2023

Dit project was erop gericht om, met de inzet van technologische innovatie onder de vorm van sensoren of andere slimme meetinstrumenten, de waterkwaliteit en -niveau van de Laak permanent te monitoren om op basis van de verworven data en inzichten, gerichte beleidsacties uit te werken. 

Hiermee wilden de indienende gemeenten drie doelstellingen bekomen:

  • Het watervoerend maken van de Laak in een stroomversnelling krijgen en de waterkwaliteit voor en na deze verandering in kaart krijgen. 
  • Vervuilers detecteren en door permanente metingen beter kunnen opvolgen om gerichtere acties te ondernemen.
  • De informatie rond de kwaliteit van het water meenemen in een publieksgerichte werking rond de Laak opzetten vanuit educatief en recreatief opzicht.

Het project werd ingediend door de gemeente Tremelo, de gemeente Begijnendijk en het Autonoom Provinciebedrijf VERA.

Het project startte in maart 2020. Deze timing viel helaas samen met de uitbraak van corona en de lockdown maatregelen. De prioriteiten van lokale besturen werden uiteraard verlegd naar het beheren van de coronacrisis. Het project kende daarom een belangrijke vertraging en het lukte niet andere besturen te laten aansluiten aangezien de prioriteiten elders lagen.

In de tussentijd werd er aan de slag gegaan met het project aan de hand van volgende werkpakketten:

  • Werkpakket 1: In kaart brengen van noden, opportuniteiten en indicatoren
  • Werkpakket 2: Verkennen van sensoren en visualisatie
  • Werkpakket 3: Proof of concept definiëren, bouwen, testen en verfijnen
  • Werkpakket 4: Projectmanagement, budgetbeheer, rapportering en communicatie

Deel één van het eerste werkpakket werd succesvol behaald. De huidige waterkwaliteitstoestand van de Laak werd onderzocht. Er werd een subset van parameters bepaald die het meeste informatie zou kunnen verschaffen. Deze parameters en hun effectiviteit om deze met sensoren te meten werden uitvoerig besproken met experten uit bedrijven, onderzoeksinstellingen en de overheid. Daarnaast werden bestaande initiatieven/projecten geraadpleegd.

Het was de bedoeling om gelijktijdig een externe partner aan te stellen om het citizen science luik uit te werken waarbij schoolkinderen op uitstap zouden gaan naar de Laak en daar ter plaatse waterstalen zouden analyseren. Hier zorgden de coronamaatregelen voor moeilijkheden en uiteindelijk werd dit deel van het project geschrapt.

Werkpakket 2 waarbij sensoren en hun datavisualisatie verkend werden, verliep goed. Er werd een bestek verstuurd naar drie bedrijven en dit leidde tot een gunning eind augustus 2021 aan Eijkelkamp. Door goede contacten met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) werd er afgesproken dat de data ontsloten zou worden door VMM zelf op hun platform “waterinfo.be”. Er werd naast de vaste sensoren ook ingezet op een mobiel meettoestel in kader van een toekomstig citizen science luik om ook burgers in ons project te betrekken.

Eijkelkamp rekent normaal twee weken voor de levering van sensoren na gunning. Maar door omstandigheden was de leverancier na de gunning overgestapt van een sensorleverancier naar een andere (Eureka sensoren ipv Aquaread). De vaste meettoestellen werden pas eind december 2021 aan VMM geleverd.

Het gebruik, het onderhoud en de kalibratie van de sensoren vroeg enige expertenkennis. Er werd aan een plan gewerkt om het citizen science luik in te vullen door het beheer van de mobiele sensor in handen te geven van vrijwilligers van Natuurpunt. De gemeenten Tremelo en Begijnendijk namen contact op met de vrijwilligers die interesse toonden, maar aangaven dat ze het beheer van de mobiele multiparameter sonde er niet konden bijnemen. De gemeenten zullen de sondes in eigen beheer houden en de mogelijkheid bieden om de mobiele sonde uit te lenen aan andere gemeenten. Ook werd er tijdens het slotevent vanuit VITO interesse getoond om deze multiparameter sonde in de toekomst uit te lenen voor onderzoeksfases in hun projecten.

Begin maart 2022 werd de koppeling van de sensoren met “waterinfo.be” van VMM succesvol opgezet. De vaste sensoren werden door VMM geïnstalleerd op 20 april 2022. De installatie verliep zeer vlot en er werd ook nog de nodige tijd voorzien voor uitleg rond onderhoud en kalibratie. Bij deze uitleg waren er ook aanwezigen van de technische dienst uit Tremelo. Later op het jaar (28 oktober) werd de uitleg door VERA herhaald in Begijnendijk waarbij ook aanwezigen waren uit de technische dienst van Begijnendijk en vrijwilligers uit de milieu adviesraad Begijnendijk. Het bleek een moeilijk evenwicht om onderhoud te voorzien voor beide sensoren waarbij twee verschillende partijen verantwoordelijk zijn. We raden dan ook aan om in toekomstige projecten steeds een onderhoudscontract mee op te nemen.

De meetresultaten uit de twee vaste meetpunten zijn momenteel nog steeds realtime te raadplegen op het VMM portaal “waterinfo.be”. Alleen vraagt het momenteel enige expertenkennis om deze resultaten te interpreteren. Om deze toepassing laagdrempelig te maken voor steden en gemeenten zouden de visualisatie en dashboards duidelijker moeten zijn.

Het slotevent vond plaatst op 23 mei en was een succes. Er waren aanwezig uit overheidsinstellingen, burgers en kennisinstellingen. Het slotevent vond plaatst aan de Laak zelf en niet digitaal, wat voor een drempel kan gezorgd hebben. Er werden wel een aantal afzonderlijke informele gesprekken opgezet met andere gemeenten zoals Aarschot, Landen en Wezenbeek-Oppem.

Budget

Totaal projectbudget van € 186.217,33

Periode

  • Startdatum: 2 maart 2020
  • Einddatum: 31 mei 2022
  • Duur (in maanden): 27

Contact

clara.mertens@tremelo.be
tinne.cahy@vera.be
T 016 52 54 55

Delen: