Decoratief

Innovatie in de zorg

Zorgzaam samenwerken

Vuist met handschoenen

Eén plus één wordt drie

De uitdagingen in de gezondheidszorg kennen geen grenzen. Oplossingen die in België ontwikkeld worden, kunnen ook internationaal geïmplementeerd worden en vice versa. Voor veel Vlaamse ondernemers is de Nederlandse markt de eerste stap naar internationale groei. Waar moet je als Vlaamse ondernemer op letten als je jouw zorginnovatie naar de Nederlandse markt wil brengen? En waar liggen de kansen voor samenwerking over de grens? We vroegen het aan Liesbeth Leurs en Marieke Kodde, beiden business developer binnen de sector Life Science & Health bij InnovationQuarter, de regionale ontwikkelingsmaatschappij van Zuid-Holland.

 

InnovationQuarter

InnovationQuarter werd opgericht door de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Economische Zaken, een aantal grote steden, het Leids Universitair Medisch Centrum, het Erasmus Medisch Centrum, de Universiteit van Leiden en de Technische Universiteit Delft. Het doel is om de regionale economie te bevorderen en samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijven te stimuleren. Samen met o.a. VLAIO is InnovationQuarter partner in het subsidieproject CrossRoads Vlaanderen-Nederland.

 

Innoveren, investeren & internationaliseren

Liesbeth Leurs (business developer Zorg Innovatie) en Marieke Kodde (business developer & programmaverantwoordelijke ZorgTech) ondersteunen dagelijks ondernemingen bij het ontwikkelen en vermarkten van zorginnovaties. Marieke vertelt hoe InnovationQuarter dat aanpakt.

“InnovationQuarter focust op drie pijlers: investeren, internationaliseren en innoveren. Er zijn verschillende fondsen waarmee we investeren in startende en innovatieve snelgroeiende bedrijven. Met onze internationaliseringstak trekken we buitenlandse ondernemers naar Zuid-Holland aan en ondersteunen we ondernemers die internationaal willen groeien. In de laatste pijler – innoveren – brengen we bedrijven, kennisinstellingen, zorgorganisaties en andere relevante partijen met elkaar in contact om nieuwe consortia te vormen. We begeleiden bedrijven in dat netwerk, brengen relevante partijen samen en identificeren uitdagingen.” 

“Vlaamse ondernemers kunnen bij deze samenwerkingsverbanden zeker aansluiten,” vult Liesbeth aan. “We beschikken over een sterk medisch ecosysteem met o.a. het Erasmus Medisch Centrum en het Leidens Universitair Medisch Centrum. Als bedrijf is het interessant om in dat cluster terecht te komen. Dat kan door met ons contact op te nemen.”

Kennis, markt & netwerkverruiming

Maar waarom zou je nu als Vlaamse ondernemer samenwerken over de grens? Zowel Liesbeth als Marieke zijn ervan overtuigd dat er heel wat kansen zijn voor bedrijven op het vlak van kennis, markt en netwerk. 

Liesbeth: “Door samen te werken, krijg je toegang tot het netwerk van de ondernemer over de grens. Zeker voor medische ontwikkelingen en validatietrajecten, helpt het als iemand het Nederlandse zorgsysteem kent en al bekend is binnen bepaalde organisaties. Deuren openen vlugger en je belandt sneller bij de juiste persoon. Samenwerking vergemakkelijkt dus het betreden van de Nederlandse markt.”

Ook kennisdeling vormt een meerwaarde. Marieke: “Elk land staat voor uitdagingen. Door verbindingen te leggen tussen verschillende regio’s kunnen 1 en 1, 3 worden. Een innovatie in één land is misschien nog onbekend in het andere. Door slimme combinaties maken we het verschil. Bedrijven zoeken vaak in hun thuismarkt naar oplossingen, terwijl ze soms in een ander land sneller stappen kunnen nemen omdat de zaken daar net iets anders geregeld zijn. Die reflex om over de grens te kijken, wordt nog te weinig gemaakt.”

Marieke Kodde en Liesbeth Leurs
Marieke Kodde en Liesbeth Leurs

CrossRoads als verbinder

“En net daarom is een initiatief als CrossRoads zo waardevol,” vindt Liesbeth. “Vanuit CrossRoads brengen we ondernemers samen en begeleiden we hen om andere ondernemers op het vizier te krijgen en te verkennen of een samenwerking mogelijk is. Deze proactieve aanpak is nodig want ondernemers gaan niet van nature op zoek naar dergelijke verbindingen.”

“Door complementaire partners te connecteren, versnelt innovatie. Als ondernemer verruimt het je blik en kan je jouw product naar een hoger niveau tillen.”

Daarbij is het wel belangrijk dat je een open houding aanneemt  en de tijd neemt om elkaar te leren kennen. Liesbeth: “Er is vertrouwen nodig om dergelijke samenwerkingen te doen slagen. Elke partij stapt vanuit een eigen belang in een samenwerking. Je moet dan ook samen op zoek gaan naar de synergie. Vergeet daarbij niet de menselijke kant uit het oog en vergader  – zeker in het begin – regelmatig fysiek samen.”

Van jong tot oud

Door krachten te bundelen en elkaars expertise te benutten, kunnen we dus tot innovatieve zorgoplossingen komen die bijdragen aan een betere zorgervaring voor patiënten en zorgprofessionals. Volgens Marieke liggen er nog heel wat innovatiemogelijkheden in de hele breedte van de zorg.

“De werkdruk is er zeer hoog. Oplossingen dringen zich op rond het verminderen van werkdruk, maar ook rond processen zoals de triage. Nu heeft de huisarts een centrale poortwachtersfunctie en moet hij doorverwijzen, waardoor de patiënt vaak herhaaldelijk gescreend wordt alvorens hij geholpen kan worden. Dat slorpt veel tijd op.”

“In de ouderenzorg willen we oplossingen vinden om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen. Ik geloof ook dat we in dit domein – maar ook daarbuiten – naar bredere pakketoplossingen moeten gaan. Nu zien we heel veel puntoplossingen: iemand ontwikkelt een monitoringsysteem voor valpreventie, iemand anders voor slimme incontinentie. Idealiter brengen we al deze deeloplossingen samen tot één geheel.”

Werken aan de voorkant

“Over het algemeen kan je zeggen dat we nood hebben aan oplossingen rond arbeidsbesparende technologie, ontwikkelingen die de zorgprofessional ontlasten en de zorg dichter naar huis brengen,” vult Liesbeth aan.

Preventie speelt daarbij een cruciale rol. Liesbeth: “Eigenlijk willen we dat 80% van de zorg niet meer nodig is omdat we het probleem aan de voorkant voorkomen. Hoe fantastisch zou het zijn als het ons lukt om mensen gezond te houden?”

“Ik denk dat al deze zorguitdagingen niet veel verschillen met die van België, maar het helpt altijd om verschillende problemen van dichterbij te bekijken en na te gaan waarom sommige aandachtspunten groter zijn in Nederland of België. Want misschien kan een van de twee daar iets van opsteken.” 

De rol van AI & digitalisering

Ook artificiële intelligentie kan een belangrijke rol spelen bij het aanpakken van die zorguitdagingen. Liesbeth: “AI is nuttig voor logistieke aspecten, planning, triage (bv. chatbots om patiënten naar de juiste zorgverlener te begeleiden) en diagnostiek (bv. als tweede opinie naast de behandelende arts). We zien dat deze nieuwe technologieën meer en meer omarmd worden, maar het brengt uiteraard ook nieuwe uitdagingen en risico’s met zich mee, bijvoorbeeld met betrekking tot gegevensuitwisseling en zorgtoegankelijkheid.”

Cocreatie met valkuilen

Bij de totstandkoming van nieuwe oplossingen moeten ondernemers aandacht hebben voor cocreatie. Marieke: “Het verbinden van de markt- en aanbodzijde is essentieel. We zien dat vroegtijdige samenwerking de ontwikkeling van innovaties ten goede komt. We sturen hier dan ook actief op aan vanuit InnovationQuarter.”

Liesbeth: “We krijgen vaak heel wat beloftevolle innovatieve ideeën voor arbeidsbesparing te horen. Maar wanneer ondernemers deze dan uiteindelijk willen implementeren in de praktijk botsen ze tegen allerlei zaken aan. Dat kan je voorkomen door op voorhand met je afnemer in contact te komen en te weten aan welke eisen jouw ontwikkeling moet voldoen. Je moet goed weten hoe het er in België of Nederland aan toe gaat om je ontwikkeling ook effectief te kunnen toepassen in de praktijk. Daar wordt vaak te weinig aandacht aan besteed door ondernemers.”

Extra leestip: 5 lessen uit de zorginnovatiepraktijk 

“Inderdaad’, beaamt Marieke, “en dat kan soms over heel eenvoudige zaken gaan. Sluit jouw platform wel aan op het IT platform van de eindgebruiker? Er zijn heel wat stelselafspraken over het gebruik van platformen voor gegevensuitwisseling. En die kunnen verschillen van organisatie tot organisatie of regio tot regio. Informeer je hierover vooraf.”

Liesbeth: “Cocreatie houdt dus tegelijkertijd een valkuil in voor de opschaling van je product. Je vindt misschien makkelijk één enthousiaste partij om mee in zee te gaan, maar hou er rekening mee dat elke partij anders georganiseerd is. Voor je het weet, ontwikkel je een oplossing op maat van jouw partner en moet je opnieuw beginnen voor een andere partij. Zorg ervoor dat jouw oplossing schaalbaar en toepasbaar is voor meerdere organisaties.” 

Ken je markt!

Zowel Liesbeth als Marieke benadrukken het meermaals: ken je markt. Marieke: “Ieder land heeft zijn eigen wet- en regelgeving, bekostiging en procedures wat betreft zorg. Net als in België, moet je je daarin verdiepen. Je moet weten hoe het systeem werkt en weten wie jouw betalende klant of eindgebruiker is.”

Liesbeth: “Als je je richt op de markt voor consumentenproducten rond gezondheid zit je bijvoorbeeld in een hele andere context dan verzekerde zorg. Als je inspeelt op een markt waar jouw klanten normaal gezien recht hebben op een vergoeding, moet je al goed nadenken waarom iemand voor jouw dienst wél wil betalen. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan digitale artsendiensten. Waarom zou jouw klant hiervan gebruikmaken als een huisartsbezoek wel wordt terugbetaald?” 

“In Nederland wordt zorg bekostigd vanuit verschillende wetten. Zorgverzekeraars geven uitvoering aan de zorgverzekeringswet (ZVW) en spelen daarom een centrale rol in alle bekostiging van de zorg die onder deze wet valt. Zij bepalen vaak welke applicaties en innovaties vergoed worden. Voor ondernemers is het laten opnemen van hun product of dienst in het zorgpakket een langdurig en uitdagend traject. Ook hier is het dus een voordeel als je samenwerkt met een Nederlandse partner die het systeem kent.”

CrossRoads Vlaanderen-Nederland

Het netwerk van kleine en middelgrote ondernemers stopt jammer genoeg nog te vaak aan de grens. Als een ondernemer wil innoveren en op zoek gaat naar complementaire partners, worden kansen over de grens vaak gemist. Met CrossRoads Vlaanderen-Nederland willen Interreg Vlaanderen-Nederland, VLAIO Team Bedrijfstrajecten, Economische Impuls Zeeland, REWIN, de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij, LIOF en InnovationQuarter het bestaande potentieel in de grensregio een flinke duw in de rug geven door kmo’s en mkb’s te ondersteunen in de zoektocht naar de perfecte partner over de grens en hun gezamenlijke innovaties te subsidiëren. 

Het project bouwt voort op het succes van voorgangers CrossRoads, CrossRoads2 en CrossRoads2 Sustainable Energy. Via die projecten werden tientallen innovaties gerealiseerd door ‘koppeltjes’ Vlaamse en Nederlandse bedrijven, ook in de zorgsector. Zo ontwikkelde Salvia BioElectronics samen met Appwise een applicatie voor een nieuwe therapie voor mensen met chronische hoofdpijn. BeWell Innovations en 2M Engineering ontwikkelden een inschrijvingskiosk voor ziekenhuizen met hoogtechnologische infraroodthermometers en slimme software om besmettingen in de wachtzaal de voorkomen.

Via een callsysteem kan je als kmo subsidie aanvragen wanneer je samenwerkt met een partner over de grens in een van de vier maatschappelijke transitiedomeinen: 

  • Gezondheid
  • Duurzaam ondernemen
  • Duurzame energie 
  • Industrie 4.0 

CrossCare 2.0

CrossCare 2.0 is een Interreg Vlaanderen-Nederland project waarbij acht Vlaamse en Nederlandse zorgproeftuinen de ontwikkeling van nieuwe zorginnovaties in Vlaanderen en Nederland financieel en inhoudelijk ondersteunen.

CrossCare begeleidt via een Vlaamse en een Nederlandse proeftuin bedrijven en/of zorgorganisaties in een innovatietraject om samen met eindgebruikers, nieuwe of verbeterde zorgconcepten, -diensten, -processen en -producten te creëren en te toetsen in de praktijk. De eindgebruiker zoals een patiënt of burger staat dus niet enkel centraal bij het evalueren, maar ook bij de ontwikkeling, uitwerking en bijsturing ervan. 

In het eerste succesvolle CrossCare-project (2016-2021) ondersteunden Vlaamse en Nederlandse zorgproeftuinen zo'n 30 zorginnovaties. Ergotrics is een van de mooie voorbeelden die met steun van Crosscare hun opblaasbare kussen kon uittesten met proefpersonen in het labo en valideren met patiënten in ziekenhuizen. 

Een ander voorbeeld is Moonbird die een handzaam toestel ontwikkelde met bijbehorende app om personen met (in)slaapproblemen, stress of angst te ondersteunen met ademhalingsoefeningen. Het toestel en de app werden ontwikkeld in co-creatie met huisartsen, psychologen van Faresa, apothekers en zorgproeftuin LiCalab die testdeelnemers betrok met slaapproblemen. Een geïntegreerde aanpak van slaapstoornissen die persoonlijk advies van zorgverleners combineert met technologie. 

Samen aan Z

Samen aan Z wil het behoud van zorgverleners vergroten door de wendbaarheid en het innovatief vermogen van zowel zorgverleners als -organisaties te verbeteren. 

Het project zet de komende jaren in op o.a. doorontwikkeling en het samenbrengen van producten, trainingen en samenwerkingsmodellen die uit eerdere projecten ZORO, Blijf aan Z en Care2Adapt voortkwamen. 

 

Een booking.com voor verpleegkundigen?

In een pilootproject van het collaboratieve WeScan-platform kan Campus Sint-Augustinus van GZA Ziekenhuizen rekenen op medewerkers van AZ Delta om vanop afstand MRI-onderzoeken uit te voeren op patiënten. 

 
Ingrid Lieten

“Er zijn veel mooie voorbeelden van multidisciplinaire samenwerking en die geven goesting om dat nog veel meer te kunnen doen. Je voelt ook dat die dynamiek er in de sector is.”

Ingrid Lieten
Directeur Verso

Technologie en samenwerking

Ingrid Lieten, is directeur van Verso, de intersectorale werkgeversorganisatie voor de Vlaamse social profit ondernemingen. Samen met 15 koepelfederaties zetten ze zich onder meer in om samenwerking binnen de brede social profit te versterken, bijvoorbeeld via Groeilabz, en denken ze na over hoe innovatie daar ook een rol bij kan spelen. 

 

Groeilabz

VLAIO begeleidt ondernemingen in alle levensfasen. Deze diensten worden uitgevoerd door private partners. Zo steunt VLAIO Groeilabz om bootcamps in te richten rond ondernemerschap, innovatie of transformatie. Deze vormen een belangrijk leermoment waarbij verschillende aspecten en ervaringen rond ondernemerschap met elkaar gedeeld worden in kleine teams. Er wordt interactief gewerkt rond specifieke thema’s waarbij gangmakers, veelal professoren of mensen uit de sector bepaalde aspecten toelichten, zoals wetgeving. Het doel is om deze handvaten mee te nemen en te vertalen in je eigen organisatie. Om integratie en implementatie alle kans te geven, wordt de aanwezigheid van twee personen per organisatie gestimuleerd. De Groeilabz zijn specifiek gericht op het ondersteunen van sociale ondernemingen.

Groeilabz is een initiatief van Verso, Groep Maatwerk, Herwin, Sociare, SOM, Vlaams Welzijnsverbond, Zorggezind en Zorgnet-Icuro. Deze 8 werkgeversorganisaties vertegenwoordigen de brede social profit. Zij slaan de handen in elkaar om met steun van VLAIO interactieve en laagdrempelige ondernemerschapstrajecten aan te bieden aan alle sociale ondernemingen.

 

Multidisciplinaire zorgteams

De evolutie naar een meer geïntegreerde zorg zet heel wat ondernemingen ertoe aan om innovatieve en nieuwe zorgprocessen uit te denken. Ingrid: “Neem de tendens om meer in te zetten op zorg aan huis. We willen mensen immers zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving zorg geven. Rond deze zorgbehoevenden ontstaan dan multidisciplinaire teams. Mensen uit verschillende organisaties werken dan samen om die persoon te verzorgen. Een begeleider van mensen met een beperking werkt bijvoorbeeld samen met thuiszorgpersoneel. Heel mooie voorbeelden geven goesting om daar nog veel meer op in te zetten. Je voelt ook dat die dynamiek er in de sector is.”

Struikelblokken in de wet

Hoewel deze nieuwe manier van samenwerken veel potentieel heeft, blijkt dit in de praktijk niet altijd evident. Op het terrein loopt men vaak nog aan tegen een hoop hinderpalen. Hoe organisaties gestructureerd en georganiseerd zijn, moet herbekeken worden.

Ingrid: “We hebben een systeem opgebouwd waarbij de overheid een heel groot deel van de kosten betaalt en solidariseert. Om te waarborgen dat deze middelen goed besteed zijn, heeft men hierrond kwaliteitsindicatoren, erkenningen en regelgeving opgebouwd. Sommige van die wetten en decreten vertrekken vanuit de vroegere sectorale benadering van de zorg en vormen daardoor een belemmering. De sociale partners inventariseren waar de knelpunten liggen en hoe die aangepakt moeten worden om meer intersectoraal samen te werken.”

Ingrid Lieten

“Die cultuur van samenwerking heeft een enorme boost gekregen en veel energie gerealiseerd op het terrein. Het is de komende maanden van belang om te bekijken welke goede ervaringen we kunnen meenemen en overeind houden.”

Ingrid Lieten
Directeur Verso

Technologische innovaties faciliteren die transformatie van de zorg. Ingrid: “Door corona staan we nu veel meer open om dingen digitaal te doen en vanop afstand met elkaar te communiceren of zaken te monitoren. Bij het herbekijken van de zorgprocessen moeten we dus zeker ook oog hebben voor nieuwe technologieën. Welke technologieën zijn voldoende evidence-based en matuur waar de overheid vertrouwen in kan stellen. De corona-ervaring zal helpen om hier stappen vooruit te zetten.”

Niet zomaar technologie

Het inzetten van technologie kan volgens Ingrid alleen maar succesvol zijn wanneer ze wordt ontwikkeld vanuit de behoefte die het proces aangeeft en de behoefte van de mensen die in het proces een sleutelrol spelen. “Het is cruciaal dat elke technologie eerst getoetst en geduid wordt en vertrekt vanuit een echte behoefte. Men omarmt geen nieuwe technologieën als ze niemand helpen of faciliteren om zijn werk beter en gemakkelijker te maken. We moeten meer inzetten op de analysefase zoals met living labs waarbij ontwikkelaars kunnen worden ondergedompeld in het werkveld.

Ingrid Lieten

“Het is cruciaal dat elke technologie eerst getoetst wordt en vertrekt vanuit de behoefte. Men gaat nieuwe technologieën niet omarmen als ze niemand helpen of faciliteren om zijn werk beter en gemakkelijker te maken."

Ingrid Lieten
Directeur Verso

Een volgende stap is om te kijken naar de randvoorwaarden om die technologie te adapteren, integreren en uit te rollen. Die randvoorwaarden zitten vaak in wettelijke bepalingen en decreten en daar zijn wellicht aanpassingen nodig. Een serieuze uitdaging. Al hebben we al enkele stappen gezet, bijvoorbeeld om bepaalde apps te valideren.”

Vertrek vanuit je eigen missie

Voor ondernemingen die willen innoveren in de zorg, heeft Ingrid nog een gouden tip: “Vertrek steeds vanuit je eigen missie, dromen en wensen. Zorgorganisaties werken vaak in zeer gereglementeerde omgevingen. Er is heel veel vastgelegd in wetten en decreten. Dat leidt er soms toe dat mensen meer gedreven worden door het voldoen aan wetten en decreten dan door het probleem dat ze willen oplossen. Zorgorganisaties en ondernemers moeten hun ambitieniveau hoger leggen. Kijk naar jouw missie, van jouw organisatie, en welke oplossingen jullie kunnen uitvinden voor problemen die je op het terrein tegenkomt. En dan gaat de bal vanzelf aan het rollen.”

Heeft deze informatie je geholpen?
Gelieve aan te geven waarom niet: