Laatste update: 21/02/2024

Steeltjes van paddenstoelen, appelschillen, tomatenloof, koffiegruis, gedroogd preigroen, … we staan er vaak niet bij stil maar met dit biologisch “afval” – ook wel rest- of nevenstromen genoemd – kunnen we nog heel wat aanvangen. Wist je bijvoorbeeld dat garnaalpellen een potentiële grondstof zijn voor biodegradeerbaar plastic? Of dat je van de schillen van sinaasappelen schoonheidsproducten kan maken? Samenwerking en innovatie bieden enorme mogelijkheden voor het uitbouwen van deze bio-economie.

De producten of biogebaseerde toepassingen die voortvloeien uit dit transformatieproces zitten verspreid over heel wat sectoren: landbouw, bouw, chemie, textiel, houtverwerkende industrie, energie, farmaceutische sector, … Elke sector heeft zijn bijzonderheden en uitdagingen. 

Om van biomassa tot een afgewerkt product te komen, zijn er heel wat tussenstappen nodig. In dit dossier nemen we je mee door de hindernissen en mogelijkheden, bieden we inspiratie en handvaten om eerste stappen te ondernemen. Innovatie en samenwerking vormen daarbij de rode draad.

Bio-wat?

In de bio-economie laten we niets verloren gaan en zetten we organisch materiaal van planten en dieren, ofwel biomassa, duurzaam om tot waardevolle grondstoffen voor nieuwe producten. Die biomassa halen we uit rest- of nevenstromen (zoals tomatenloof), uit de natuur (denk bijvoorbeeld aan bermgras) of teelt men specifiek met het oog op de productie van biogebaseerde toepassingen (bijvoorbeeld goudsbloem).

Transitie van fossiele naar natuurlijke grondstoffen

Bio-economie is niet helemaal nieuw. Wie even teruggaat in de tijd, ontdekt bijvoorbeeld dat onze kledij vroeger gemaakt werd van vlas. België en Nederland waren de belangrijkste productielanden van deze textielplant. In de 19e en vooral 20e eeuw schakelden we op synthetische vezels over, afkomstig uit goedkope natuurlijke grondstoffen, om op goedkope wijze veel meer te kunnen produceren. De productie van synthetische stoffen zoals polyester, acryl en nylon vraagt echter veel energie, vaak uit fossiele brandstoffen. 

De klimaatverandering zet onze op fossiele grondstoffen gebaseerde economie onder druk. De noodzaak om de uitstoot van broeikasgasemissies te verminderen, de eindigheid van fossiele grondstoffen en de grote importafhankelijkheid voor grondstoffen maken een koerswijziging onvermijdelijk. Om onze economie koolstofneutraal te maken is de transitie naar alternatieve bronnen en hernieuwbare grondstoffen, zoals biomassa voor materialen en chemicaliën van prioritair belang.

Bio- of circulaire economie?

Niets verloren laten gaan. Ook in de circulaire economie is dat de kerngedachte. Komen bio- en circulaire economie dan op hetzelfde neer? De bio-economie is een essentieel onderdeel van een duurzame circulaire economie en reduceert onze afhankelijkheid van internationale grondstoffenketens. Elk circulair project dat gebruik maakt van organische materialen valt binnen de bio-economie. De grote meerderheid van de bio-economie projecten richt zich ook op een evolutie naar gesloten materiaal-, en waterkringlopen. We willen namelijk verantwoord omgaan met onze hernieuwbare en organische grondstoffen en ze zo lang mogelijk in de levenscyclus houden. De circulaire en bio-economie evolueren dus sterk naar elkaar toe en bevorderen elkaar.

Stimuli voor de bio-economie

Europese Green Deal

Zowel op regionaal, nationaal als Europees niveau wordt de omschakeling naar de bio-economie ondersteund en gestimuleerd. Met de Europese Green Deal heeft Europa de ambitie om klimaatneutraal te worden en de klimaatdoelstellingen voor 2030 op een rechtvaardige, kostenefficiënte en concurrerende manier te behalen. De bio-economie is een van de paden die we moeten bewandelen om deze doelstellingen te realiseren. De EU is er ook van overtuigd dat de bio-economie een cruciale rol speelt in het herstel na de coronacrisis, door onze veerkracht en concurrentievermogen te versterken en systeemoplossingen voor de lange termijn te bieden.

Via Horizon 2020 kende de Europese Commissie de voorbije zeven jaar reeds € 3,85 miljard toe aan projecten in de bio-economie. Ook in de volgende programmaperiode van Horizon Europe (2021-2027) zal in dit domein verder geïnvesteerd worden. 

VLAIO en de bio-economie

Het plan Vlaamse Veerkracht wil de circulaire economie stimuleren en de bio-economie maakt daar een essentieel onderdeel van uit. Voor bio-economie is een budget van € 10 miljoen beschikbaar. De strategie en het beleidsplan bio-economie hebben tot doel het netwerk van innovatieactoren op dit gebied te versterken en nieuwe initiatieven voor het duurzaam gebruik van biogebaseerde oplossingen te stimuleren. 

Deze acties pakken de huidige uitdagingen van de bio-economie in Vlaanderen aan door: meer samenwerking op te bouwen tussen actoren in verschillende economische sectoren, innovatie te stimuleren in samenwerking met partners uit de landbouw, ondersteuning te bieden aan start-ups en kmo's bij de snelle opschaling en industrialisatie van hun oplossingen en de onderzoeksgemeenschap op dit gebied te stroomlijnen en te versterken. De middelen voor de relance worden ingezet voor het ondersteunen van de toegang van kmo’s tot pilootinstallaties, match making tussen primaire sector en de industrie en voor het versterken van projecten gelieerd aan bio-economie binnen de speerpuntclusters.